چکیده:
برخی پژوهشگران معاصر معتقدند کتاب کافی در بغداد و متاثر از فضای عقل گرای آنجا تدوین شده است. هرچند استفاده از منابع حوزه حدیثی قم در تدوین کافی برای این پژوهشگران قابلانکار نیست، باتوجه به فقدان اطلاعات این احتمال را نیز مطرح می کنند که کلینی به قم نیامده و احادیث این حوزه را به صورت وجاده از کتب اساتید قم اخذ کرده است. پژوهش حاضر در پی ارائه قراینی بر حضور کلینی در حوزه حدیثی قم است. بررسی روش قدما در انتقال حدیث و یافتن روش کلینی در تدوین کافی نشان می دهد کتاب کافی براساس رویکرد رایج در حوزه های حدیثی شیعه یعنی سماع، قرائت و اجازه تدوین شده است. رویکرد کلینی در نشر کافی نیز موید همین مطلب است. نقل حدیث از کلینی توسط اهالی قم نیز باتوجه به دوره های زمانی حیات ایشان قرینه هایی بر حضور کلینی در قم است.
خلاصه ماشینی:
»(همان ، ج ٢، ص ١٦٧) گزارش شیخ طوسی از سماع مشایخ خود از کتب حسـن بـن محمـد مرعشـی نیـز، نشان دهندة تثبیت این شیوه در انتقال میراث شیعه است : «الحسن بن محمد بن حمزلإ بـن علی بن عبدالله بن محمد بن الحسن بن الحسین بن علی بن الحسین بـن علـی بـن أبـی / طالب ، المرعشی الطبری، یکنی أبا محمد، زاهد عالم أدیب فاضل ، روی عنه التلعکبری، و کان سماعه منه أولا سنلإ ثمان و عشرین و ثـلاث مائـلإ، و لـه منـه إجـازلإ بجمیـع کتبـه و روایاته ، أخبرنا جماعلإ، منهم الحسین بن عبیدالله و أحمد بن عبدون و محمد بـن محمـد بن النعمان ، و کان سماعهم منه سنلإ أربع و خمسین و ثلاث مائلإ.
شیخ طوسـی روش خـود در اخذ کافی را سماع ، قرائت و اجازه دانسته و می نویسد: «و اخبرنا به أیضـا احمـد بـن عبدون المعروف بابن الحاشر عن احمد بن ابی رافع و ابی الحسین عبدالکریم بن عبـدالله بن نصر البزاز بتنیس و بغداد عن ابی جعفر محمد ابن یعقوب الکلینی جمیـع مصـنفاته و احادیثه سماعا و اجـازلإ ببغـداد ببـاب الکوفـلإ بـدرب السلسـللإ سـنلإ سـبع و عشـرین و ثلاث مائلإ.
»(شیخ طوسی، ١٤٠٧ق ، المشیخلإ، ص ٥) همچنین در فهرست خود نیز به اخذ کتاب کافی از حسین بن عبیـدالله غضـائری، بـه روش قرائت اشاره دارد: «و أخبرنا الحسین بن عبیدالله قراءلإ علیه أکثر الکتاب الکافی عـن جماعلإ منهم : أبوغالب أحمد بن محمد الزراری و أبوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویـه و أبوعبدالله أحمد بن إبراهیم الصیمری المعروف بـابن أبـی رافـع و أبومحمـد هـارون بـن موسی التلعکبری و أبوالمفضل محمد بن عبدالله بن المطلب الشیبانی کلهم عن محمد بن یعقوب .