چکیده:
با تمام تحولات انجام شده در امر تکنولوژی و ارتباطات، تجارب جنگهای گذشته این نکته را ثابت کرده که هرگاه
کشوری دارای یک موقعیت «ژئواستراتژیک» باشد، هیچگاه نمیتواند خود را از تحولات جهانی دور نگه دارد یا به
عبارت دیگر منزوی باشد، زیرا به ناچار بخشی از یک استراتژی نظامی خواهد بود؛ و باید سعی کند با درک موقعیت،
به عنوان یک وزنهی استراتژیک وارد عمل شود و با بهرهگیری از موقعیت خاص جغرافیایی، برای پیشرفت و توسعهی
کشور و ملت خود گام بردارد.
بر این اساس کشور «جمهوری اسلامی ایران» به لحاظ جایگاه بی بدیل ژئوپولتیک و ژئواستراتژیک خود، یکی از
متغیرترین محیطهای امنیتی را به ویژه در سطح منطقهای دارا میباشد. به همین سبب «تبیین» و «تشریح» واقع بینانه و
علمی ویژگیهای جغرافیای (طبیعی و انسانی) کشور و آگاهی و شناخت دقیق از «دادههایی» که وارد سیستم محیط
پیرامونی ما میگردند، موجب میشود تا به این قابلیت و توانایی دست بیابیم، تا در مقابل تغییرات محیط امنیتی کشور،
ضمن آمادگی مواجهه با آنها، ابتکار عمل لازم را جهت تبدیل تهدیدات به فرصتها و یا دست کم، تعدیل قابل توجه
تهدیدات را در دست داشته باشیم.
خلاصه ماشینی:
"بررسی اجمالی محیط امنیتی ایران در دوران جنگ سرد اشغال نظامی ایران در جریان جنگ جهانی دوم، موجب شد تا اقتدار ملی ایران به سختی آسیب دیده و زمینه برای تشدید رقابت قدرتهای درگیر در منطقه، سلطه پذیری کشور در برابر آمریکا و قرار گرفتن در مجموعهی دول در حال توسعه و جهان سوم فراهم آمد.
بنابراین پایان جنگ سرد اگر چه خطر شوروی را در شمال کاهش داد و حتی این قدرت تبدیل به شریک استراتژیک ایران شد و پیوندهای اقتصادی، سیاسی و نظامی ـ تسلیحاتی میان ایران و روسیه برقرار گشت ولی نگرانیهای جدیدی را در حوزهی امنیت و منافع ملی برای ایران و روسیه پدید آورد و دست رقبای قدرتمند ایران،یعنی آمریکا و اسرائیل را براعمال فشار بر ایران بازتر کرد: با این وصف، احتمال دارد منازعات منطقهای جدیدی در حوزهی محیط امنیتی ایران به ویژه در ضلع شمالی کشور بوجود آید.
در حالی که امید میرفت پس از فروپاشی نظام دو قطبی، جهان به سوی نظامی چند قطبی پیش رود، ایالات متحدهی آمریکا از دید ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیک سیاستهای ویژهای را طرحیزی کرده و به اجرا درآورده است، بطوری که مناطق «خلیج فارسی و حوزهی دریای خزر» را بعنوان دو منبع اصلی تأمین کنندهی انرژی جهان میداند، در نتیجه هر مسألهی امنیتی در این دو منطقه سخت مورد توجه آمریکا خواهد بود.
به عنوان نمونه، جمهوری اسلامی ایران در محاصره و مجاورت مناطق بحران خیز و مستعد تشنج جهان نظیر قفقاز، آسیای مرکزی، خلیج فارس و خاورمیانه قرار گرفته است، که هر یک تأثیر خاص خود را در محیط امنیتی بینالمللی ما خواهد داشت."