چکیده:
در ادب فارسی، هر سراینده یا نویسندۀ توانمندی که از قرآن مایه گرفتهاست، جایگاه برتری به خود اختصاص دادهاست. شمسالدین محمد حافظ، به مدد بهرهجویی از کلام خداوندی و البته دیگر هنرهای ادبی، جزو قلههای غزل فارسی است. یکی از آرایههای بلاغی قرآن که حافظ از آن بهره برده، تهکم یا نزاهه است که در این مقاله به تفصیل بررسی شدهاست. نزاهه یا تهکم از مقولۀ طنز است و در ادب فارسی، جسته گریخته در دیوان شاعران سلف رخ مینماید، ولی ویژگی سبکیشان نیست؛ زیرا فراوانی زیادی ندارد. در دیوان حافظ، این ویژگی سبکی با بسامد زیاد دیده میشود که آیرونی هم نامیده شدهاست.
…nor is there anything wet or dry، but is in a clear record(Holy Quran، al-An'am، 59).
With any approach we look at the Qur'an، either in terms of scientific or literary and artistic، It shines special. Everybody who drinks of this resuscitative spring، his words will seem to be heavenly. In Persian literature، the poets or the writers whose works' themes are rooted in the teachings of Quran have special positions. Thanks to the Word of God in Holy Quran، Khwaja Shams-ud-Din Muhammad Hafez stands on the peak of Persian sonnet. One of the rhetoric arrays of Quran from which Hafez benefits is sarcasm that has been analyzed in present essay. Sarcasm is a kind of Irony that appears sporadically in the divans of predecessor poets، however it cannot be considered as their stylistic feature because it doesn't have the necessary frequency and abundance.
This stylistic feature is observed in Divan of Hafez with high frequency such as: Dignified Zahid، Khwaja of Wisdom and etc.
خلاصه ماشینی:
بررسی استعاره تهکمیه در غزلیات حافظ 1 احمد ذاکری دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج (از ص ٦١ تا ٧٢) تاریخ دریافت : ٩٤/١١/١٢، تاریخ پذیرش : ٩٥/١١/٠٢ چکیده در ادب فارسی ، هر سراینده یا نویسنده توانمندی که از قـرآن مایـه گرفتـه اسـت ، جایگـاه برتـری بـه خـود اختصاص داده است .
یکی از آرایه های بلاغی قرآن که حافظ از آن بهـره بـرده ، تهکـم یـا نزاهه است که در این مقاله به تفصیل بررسی شده است .
اگر به قرآن از دیدگاه هنـری و ادبـی نگریسته شود، دربردارنده انواع آرایه های زبانی چون بیان و معـانی و بـدیع اسـت کـه در بلاغت و فصاحت ، سرچشمه و الهام بخش ادیبان بوده است .
٢. از مجاز تا آیرونی یکی از آرایه های زبانی و ادبی قرآن ، هنر تهکم یا مجاز به علاقه تضاد است که به «نعـل وارونه زدن » هم تعبیر میشود و بیشتر برای طنز به کار میرود.
در کنایه برخی دیگر از منتقدان ادبی، تهکم را شاخه ای از کنایه بـا عنـوان تعـریض دانسـته انـد و گفته اند: «تهکم عبارت است از آنکه کلام را برخلاف مقتضی ظاهر حـال ایـراد نماینـد از بـرای استهزا به مخاطب یا غیر او، و یا از برای آنکه تعرض کند به چیـزی کـه غضـب شخصـی را در حرکت آرد...
در بدیع بعضی نیز تهکم را از مقوله دانش بیان بیرون برده و جزو صنعت بدیعی قرار داده اند: «توجه به این نکته لازم است که استعاره تهکمیه ، تحت عنـوان تهکـم ، جـزء آرایـه هـای بـدیعی آورده میشود» (عقدایی، ١٣٨١: ١٣٦).