چکیده:
آنالیز ایزوتوپهای پایدار جهت بازسازی و تفسیر رژیمهای غذایی گذشتگان، رویِ کربن و نیتروژنِ موجود در عناصر اسکلتی (اعم از استخوان و دندان) تمرکز یافته و پیشبینیهای صحیحی را از این موضوع مهم (دیرینه تغذیهشناسی) بهدست میدهد؛ زیرا بهطور طبیعی این نسبتها بین طبقات معینِ انواع مواد غذایی فرق میکند. ماهی آب شیرین، نقش مهمی در رژیم غذایی گذشتگان داشته و مدارک مربوط بهمصرف آن با شیوههای گوناگونی قابل بازیافت است. یکی از این موارد، آنالیز ایزوتوپی است. تنوع ایزوتوپی کربن در محیطهای آب شیرین بسیار گسترده است. این تنوع بر موجوداتِ زندهی چنین اکوسیستمهایی حکمفرما است، حتی اگر این اکوسیستمها از نظر جغرافیایی بههم نزدیک باشد. اما گوناگونی سطوح ایزوتوپ نیتروژن 15 در تمام جهان، برای ماهی آب شیرین تقریباً یکسان است. شایان ذکر است که همپوشانی در سطوح ایزوتوپی کربن 13 بین ماهی آب شیرین و منابع خشکی (زمینی) وجود دارد. آنالیز ایزوتوپهای پایدار کربن و نیتروژن در تفسیر رژیمهای غذایی کاربرد دارد؛ چراکه تفاوتهای ایزوتوپی موجود در مواد غذایی به استخوانهای افرادی که این غذاها را مصرف میکنند، منتقل شده و بررسی نسبت ایزوتوپهای این عناصر در استخوانها، میتواند نوع غذایی را که افراد مصرف میکردند، مشخص نماید. این مقاله با استفاده از آنالیز ایزوتوپهای پایدار کربن و نیتروژنِ کلاژن دندانی 12 اسکلت انسانی، مربوط به قبرستان عصر آهنِ محوطهی باستانی گوهرتپه در شرق استان مازندران، واقع در ساحل جنوبی دریای خزر، فرض وجود ماهی آب شیرین را در رژیم غذایی ساکنان محوطهی گوهرتپه بررسی کرده و تا حدودی فرضیهی مصرف ماهی آب شیرین در رژیم غذایی ساکنین گوهرتپه را تأیید کرد؛ هرچند اثبات بهتر این موضوع، به آنالیز ایزوتوپی موجودات زنده در محیطهای آب شیرین آن منطقه، وابسته است.
خلاصه ماشینی:
آناليـز ايزوتوپ هـاي پايـدار کربـن و نيتـروژن در تفسـير رژيم هـاي غذايـي کاربـرد دارد؛ چراکـه تفاوت هــاي ايزوتوپــي موجــود در مــواد غذايــي بــه اســتخوان هاي افــرادي کــه ايــن غذاهــا را مصـرف ميکننـد، منتقـل شـده و بررسـي نسـبت ايزوتوپ هـاي ايـن عناصـر در اسـتخوان ها، ميتوانـد نـوع غذايـي را کـه افـراد مصـرف ميکردنـد، مشـخص نمايـد.
ايـن مقالـه بـا اسـتفاده از آناليــز ايزوتوپ هــاي پايــدار کربــن و نيتــروژن کلاژن دندانــي ١٢ اســکلت انســاني، مربــوط بـه قبرسـتان عصـر آهـن محوطـه ي باسـتاني گوهرتپـه در شـرق اسـتان مازنـدران ، واقـع در ســاحل جنوبــي دريــاي خــزر، فــرض وجــود ماهــي آب شــيرين را در رژيــم غذايــي ســاکنان محوطـه ي گوهرتپـه بررسـي کـرده و تـا حـدودي فرضيه ي مصـرف ماهـي آب شـيرين در رژيم غذايـي سـاکنين گوهرتپـه را تأييـد کـرد؛ هرچنـد اثبـات بهتـر اين موضـوع ، بـه آناليـز ايزوتوپي موجـودات زنـده در محيط هـاي آب شـيرين آن منطقـه ، وابسـته اسـت .
Spies et al) و همچنيــن ماهــي آب شــيرين (,Gu ;١٩٩٥ ,Welch &Hobson ١٩٩٦ ,Hoyer &Schelske ) مشـاهده شـده اسـت ، ماهـي بـزرگ از يـک جمعيـت آبـزي، گاهــا ترکيــب ايزوتوپــي ســنگين تري نســبت بــه نمونه هــاي کوچک تــر آن دارد.
(zenberg, 2009 ,Present comment علاوه بــر ايــن در مــورد تدفيــن شــماره ي ١٠، کــه ســطح نســبتا بالايــي از ايزوتــوپ پايـدار نيتـروژن دارد (١٢/١‰)، احتمـالا سـطوح نسـبتا بـالاي ايزوتـوپ پايـدار نيتـروژن ١٥ در ترکيــب بــا ســطوح پايين تــر ايزوتــوپ پايــدار کربــن ١٣، مصــرف ماهــي آب شــيرين را نشــان ميدهــد (-Rey &Hedges ;١٩٩٨ ,١٩٩٥/١٩٩٦ ,Van der Plicht &Lanting .