چکیده:
کشفالاسرار دربردارندة مشاهدات روزبهان از عالم ملکوت است. عرفا در حالتی بین خواب و بیداری که به آن واقعه میگویند به رویت غیب میرسند. کشف و تحلیل زبان واقعه با توجه به حالت روانشناختی آنها، نیازمند شناخت روان است. آنچه عارف در درون خود میجوید و سفری که از خود آغاز و باز به خود ختم میکند منجر به کشف ساحتی میشود که امروزه ناخودآگاه نامیده میشود. از نظر یونگ مکاشفه پرده برداشتن از اعماق نفس انسانی است و اساساً یک حالت روانشناسی است. ناهشیاری و شهود ناگهانی در خیالبافیهای کهنالگویی شباهت بسیار به حالت واقعه دارد.روزبهان در واقعهها مرتبه و حقیقت درون را در کسوت خیال مشاهدهمیکند. او سیر درون را به گذار در«سرزمینهای ناشناخته»تعبیرمیکند.مهمترین تصاویر کهنالگویی در مشاهدات وی «خود»و«پیر» است. وی پیوسته به حدیث«رأیت ربّی فی أحسن صورته»ارجاع میدهد. درمکاشفات وی صورتهای احسن خود یا رب شخصی در هیأت مظاهر حسی از جمله اشکال نور، ماندالا، جواهرات و...از خزانه خیال پدیدارمیشوند. تجلی قدرتمند خود در مرتبه وحدانیت باعث کمرنگ شدن سایه و برجستگی پیر شدهاست. وحدت زادة مرتبه عشق در سلوک است. در این مرتبه خداوند صفات متعالی و جمال خود را بر سالک میپوشاند و کل هستی در صفت زیبایی خدا متجلی میشوند.کلید واژه:روزبهان، کشفالاسرار، واقعه، خود، پیر.
خلاصه ماشینی:
ایــن پــژوهش بــا تمرکــز بــر کشف الاسرار روزبهان ، به دنبال پاسخی برای این پرسش است که با توجه به مرتبۀ عـارف ، کـدام یـک از مراحـل فراینـد فردیـت در واقعـه هـا نمـود بیشــتری دارد و «خــود» چگونــه همــۀ تصــاویر را درجهــت بازنمــاییاش سازماندهی و کنترل میکند.
کشف و التباس تجربه ای وصف ناشدنی ، حیرت انگیز و نامتعارف است و ظاهرا مخـالف آموزه های آیین رسمی و مدرسه ای است ؛ بنابراین ، وقتی عارف مشاهدات خود را نقل می کنـد، از واقعیتی خبر می دهد که در نظر دیگران مبهم ، درک ناکردنی و حتی کفرآمیز است : «این برای من مشکل بود، زیرا وقتی مردم با علم عادی و مرسـوم ایـن مقامـات را درک نمی کنند، عرضه داشت آن مقامات رنج بسیار می برد؛ بنابراین ، آنان بر ما خرده میگیرنـد و مورد عتاب قرار می دهند و در بحر بلا فروافتنـد» (ارنسـت ، ١٣٧٧: ٥٩).
مسئله ای که بر این اساس مطرح می شود، این است که واقعه در مرحله ای از سلوک رخ می دهد که «روزن دل به غیب گشـوده شـده است »؛ بنابراین ، سالک در مسیر فردیت یافتگی ، ظهـور کهـن الگوهـای دیگـر ماننـد سـایه و آنیما را در موقعیت های کهن الگویی دیگر پشت سـر گذاشـته و بـه سـاحت «خـود» رسـیده است ؛ بنابراین ، واقعه الزاما جولانگاه خود است .
پیشینۀ پژوهش از پژوهش هایی که دربارة کشف الاسرار انجام شده ، مـی تـوان بـه مقدمـۀ مـریم حسـینی در تصحیح و ترجمۀ کشف الاسرار و مقالۀ «تکرارهای اسـاطیری در کشـف الاسـرار روزبهـان » اشاره کرد.
در واقعه های روزبهان علاوه بر شکوه و مرگ عرفانی که در کـاربرد رمـزی ایـن رنـگ نهفته است ، وقایعی وجود دارند که عقل سرخ سهروردی را تـداعی مـی کننـد.