چکیده:
در پژوهش حاضر، به بررسی مولفه های توسعه سیاسی در کتابهای علوم اجتماعی دوره راهنمایی و متوسطه پرداخته شده است. روش تحقیق از نوع تحلیل محتوا و جامعه آماری آن، تمام کتابهای علوم اجتماعی است که در سال تحصیلی 94-1393 چاپ شده است. مهم ترین شاخصهای مورد بررسی شامل تعقل، علم گرایی، قانون گرایی، کارجمعی، مشورت و شورا، شایسته سالاری، آینده نگری و برنامه ریزی، تساهل، دعوت به گفتگو، مسئولیت پذیری، تفاهم جمعی و برابری است. یافته های پژوهش نشان می دهند که در کتابهای مذکور مولفه های تعقل (2/54 درصد) و علم گرایی (32درصد)، به طور مستقیم و غیرمستقیم، بیش از شاخصهای دیگر مطرح و آموزش داده شده اند. بخش دیگری از یافته های پژوهش گویای این است که دعوت به تعقل و علم گرایی، به طور مستقیم، از کتاب مطالعات اجتماعی پایه هفتم تا کتاب علوم اجتماعی پیش دانشگاهی کاهش یافته است. در حالی که به کارگیری فرآیند عقلی و علمی در آموزش دروس، سیر صعودی نشان می دهد. کار جمعی در 6/11 درصد مطالب، قانون گرایی در 3/11درصد و مسئولیت پذیری در 7/8 درصد مطالب ارائه شده است. این در حالی است که توجه به سایر شاخصها ناچیز است و با اهداف مورد نظر در تدوین کتابهای علوم اجتماعی، همخوانی ندارد. با توجه به اینکه آموزش مولفه های پیش گفته می تواند زمینه ای مناسب برای توسعه سیاسی فراهم آورد، گنجاندن آن در کتابهای درسی علوم اجتماعی ضرورت تام دارد.
خلاصه ماشینی:
در مجموع و با توجه به مطالب گفته شده ، مهم ترین شاخصهای فرهنگی ـ اجتماعی توسعه سیاسی از نظر اندیشمندان را میتوان شامل این موارد دانست : تفکر و اندیشه انتقادی، قانون مداری، تساهل و مدارا، شایسته سالاری، اجماع و وفاق اجتماعی، مشورت کردن ، کار جمعی، مسئولیت پذیری و آینده نگری.
در پژوهش طالب زاده و همکاران نیز پرورش مهارتهای شهروندی در کتابهای درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه بررسی شده و براساس نتایج آن ، از مجموع ٣١٩٤ واحد، تنها ٩٩ واحد به مهارت ویژه شهروندی اختصاص داشته است .
تمام مؤلفه های توسعه سیاسی که ارائه و آموزش آن در کتابهای مورد بررسی چندان قابل توجه نبوده اند، در این جدول قرار گرفته اند.
● در پاسخ به سؤال سوم ، نتایج به دست آمده به تفکیک کتابهای درسی نیز نشان می دهد مؤلفه های تعقل و تفکر و همچنین علم گرایی از کتاب پایه هفتم تا کتاب علوم اجتماعی پیش دانشگاهی، سیر نزولی داشته است ، ولی کاربرد این مؤلفه ها در ارائه دروس ، رو به افزایش بوده است .
در جمع بندی کلی از یافته های پژوهش می توان گفت که از میان متغیرهای مرتبط با توسعه سیاسی، تنها بر تعقل و علم گرایی و به طور کلی دانش ، تأکید شده است ، ولی ارائه و آموزش سایر متغیرهای مرتبط با توسعه سیاسی در کتابهای علوم اجتماعی، بسیار کم و ناچیز بوده است .