چکیده:
عالم انباشته از پدیدههای مختلفی است که همه آنها یک ویژگی مشترک دارند؛ اینکه یک سیر وجود تا فنا را طی میکنند. بررسی علل و عوامل بهوجودآمدن، بقا، رشد، بلوغ و گسترش این پدیدهها تا رسیدن به مرحله فنا و نابودی، فعالیتی علمی است، که توسط دانشمندان عرصههای علوم مختلف صورت میپذیرد. سیر منطقی تبیین و توصیف، در راستای رسیدن به یک قاعده کلی برای پیشبینی یک فرآیند علمی است. در عرصه علوم طبیعی و فیزیکال این امر چندان دشوار نیست؛ اما در حوزه علوم انسانی بهویژه پدیدههای اجتماعی، بسی دشوار مینماید. شناخت جامع و نظاممند، تبدیل پیچیدگی در یک پدیده و سیستمیکردن آن ذیل شعار «فهم مسئله، خود نیمی از فرآیند حل مسئله است» در این نوع از پدیدهها لازم و ضروری است. از جمله وظایف محققین علوم انسانی و اجتماعی، گذر از «وانمود» به «نمود» و از نمود به «بود» و «هست» است؛ که همان قاعده نهفته در روابط پدیدارهاست.با این اوصاف نگارنده این جستار با رویکردی اکتشافی و با روش طوفان مغزی یا خبرگی به روش دلفی سعی در ترسیم مدلی کاربردی جهت تحلیل جامع پدیدارهای اجتماعی نموده است.
خلاصه ماشینی:
نوع تحقیق حاضر «اکتشافی- قیاسی» است و با روش دلفی 1 و خبرگی در جمع دانشمندان عرصه علوم اجتماعی، مدل جامع تحلیل پدیدههای اجتماعی ترسیم میشود؛ بنابراین سؤالاتی که محقق به دنبال پاسخگویی آن است عبارتاند از: - مدل تبیینی پدیده چیست؟ - مدل توصیفی پدیده چیست؟ - مدل پیشبینی حرکت یک پدیده چیست؟ - مدل جامع تحلیل پدیدهها چیست؟ 2- تعریف عملیاتی مفاهیم و اصطلاحات واژه «Theory» از واژه یونانی «Theoria» گرفته شده است که «نگاهی انداختن به» معنی میدهد (پاملاجی و همکاران، 1387: ص18).
به عبارت دیگر نظریه، همنگری جامع قضایای متعدد در قالب یک مجموعه پیوسته و منطقی است که به کمک آن میتوان برخی از پدیدهها را تبیین کرد (توسلی، 1388: ص5) و نظریه جامعهشناختی، یک مجموعه از عقیدههای وابسته به همدیگر است که برای نظاممندکردن شناخت راجع به جهان اجتماعی، تبیین آن و پیشبینیها درباره آینده این جهانِ اجتماعی عمل مینمایند (ریتزر، 1390: ص27).
پدیدارهای طبیعی عمدتاً تک یا دو علتیاند، اما پدیدههای انسانی پیچیدگیهای خاص خود را دارند؛ چرا که بازیگر اصلی این پدیدهها انسان است؛ بنابراین جریانهایی که در علوم انسانی شکل میگیرند، لایههای مختلف علّی دارند که عبارتاند از: نقطه کانونی، که علّت اساسیِ پدیده از آنجا نشأت گرفته است؛ سپس لایة اولیه علتها، که علل معروف اربعه است و لایه ثانویه، که علتهای ایجادی، تثبیتی و گسترش در سطح و عمق را شامل میشود.
2-5-4- بعد فرهنگی هر پدیدهای در حوزه علوم انسانی و اجتماعی برآمده از نوعی جهانبینی است و قالب خاصی از مبانی و مبادی فکری را دارد و نیز دارای یک نظام ارزشی و مفهومی، نمادها و رفتارهای خاص است؛ همه اینها حکایت از فرهنگیبودن این پدیدهها دارد.