چکیده:
خداوند متعال در آیات متعددی از قرآن کریم به انواع مختلفی از پدیدههای طبیعی اشاره کرده و به طور صریح یا غیرصریح برخی از ویژگیهای آنها را توصیف مینماید . این امر لزوم اهتمام ویژه به روش تفسیر علمی و تبیین و تنقیح مبانی آن را نشان میدهد. یافتههای این پژوهش حاکی از آن است که برای ارائه هرگونه استنباط علمی صحیح از آیات قرآن میبایست مبانی کلامی خاصی را مد نظر قرار داد. البته این مبانی کلامی تنها مختص به تفسیر علمی نیستند و در سایر روشهای تفسیری نیز موضوعیت دارند، ولی نسبت دادن آنها به تفسیر علمی به دلیل نقش اساسی و تعیین کنندهای است که در این روش تفسیری دارند، به
گونه ای که کاربست یا خدشه در آنها به صورت نظری در اعتبار تفسیر علمی یا به صورت عملی در نحوة تفسیر علمی و مصادیق آن اثرگذار است .این مقاله نشان می دهد که مهم ترین مبانی کلامی دخیل در تفسیر علمی عبارت اند از: ترکیبی و چندساحتی بودن زبان قرآن؛ واقع نمایی و عدم راهیابی باطل به قرآن؛ جاودانگی و فراعصری بودن قرآن؛ چندمعنایی و چندلایه بودن معانی قرآن؛ حکیمانه بودن کلام، افعال، اوامر و نواهی الهی؛ ضرورت وجود اسباب در اداره و انجام امور توسط خداوند.
خلاصه ماشینی:
"چنانکه ملاحظه می شوداین اشکالات و نظایر آن که بر تفسیر علمی وارد شده است ، همگی مبتنی بر منقح نبودن مبانی کلامی تفسیر علمی است ؛ اینکه زبان قرآن اساسا چگونه زبانی است و چه ویژگی هایی دارد؛ آیا خداوند به زبان عرفی با مردم سخن گفته است یا فراعرفی ؟ آیا زبانی تک ساحتی است یا چندساحتی که همزمان می تواند چندین نقش را با هم ایفا نماید؟ آیا توسعۀ معنایی و ساختارهای چندوجهی در آن راه دارد یا خیر؟ آیا اصولا قرآن را می توان حاوی گزاره های علمی دانست و با استفاده از روش تفسیر علمی به درک بهتری از آن دست یافت ، یا اینکه قرآن صرفا مبین عقاید و باورهای مردم عصر نزول دربارة هستی و پدیده های آن است ؟ آیا زبان قرآن واقع نماست و توصیفات قرآن از پدیده های طبیعی ، توصیفاتی حکیمانه و مطابق با واقع است یا خیر؟ آیا تنها مردم عصر نزول مخاطب قرآن هستند و تنها فهم و معهودات ذهنی آنها از آیات معتبر شناخته می شود یا اینکه قرآن پیامی جاودانه داشته و در هر عصر با توجه به سطح فکری مخاطبان می توان معارف عمیق و گسترده تری از آن دریافت کرد؟ سؤالاتی از این قبیل همگی حاکی از ضرورت تبیین مبانی کلامی تفسیر علمی است .
بلکه خداوند خالق این جهان باعظمت که با صراحت اعلام می نماید، هیچگونه باطلی به کلامش راه نمی یابد، برخی از حقایق و قوانین خلقت خویش را به زبانی ساده و در سطح عقول مردم - ولی در عین حال دقیق و مطابق با واقع - بیان می کند، هرچند که این میزان از تنزل یافتگی حقایق ، در برخی زمان ها ممکن است موجب برخی از ابهامات و یا تصورات و برداشت های اشتباه از ظاهر آیات شود که این امر را می توان با بهره گرفتن از مبانی یاد شده به حداقل رساند و فهم و درک صحیح تری از آیات علمی قرآن کریم به دست آورد."