چکیده:
با آغاز جنگ جهانی اول در ماه اوت 1914م ، همدان از جمله شهرهایی بود که در این واقعه جهانی دچارصدمات فراوانی گردید. این شهر که بر سر راه های مواصلاتی ، بازرگانی و زیارتی غرب کشور قرار داشتپیامدهای این جنگ را با مشکلاتی نظیر قحطی ویرانگر ، مرگ ومیر فراوان انسانی و کاهش قابل ملا حظه جمعیت شهری و روستایی ، خرابی زمین های کشاورزی و نابودی فعالیتهای اقتصادی – اجتماعی تجربه کرد.چرایی وچگونگی ایجاد قحطی و پیامدهای اجتماعی مترتب بر آن در واپسین سالهای حکومت قاجاریه موضوع اصلی تحقیق پیش رو است که با روشی توصیفی – تحلیلی وبا تکیه بر اسناد و مدارک موجود سعی شده تا ابعاد تازه ای از این رویداد سیاسی – اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به مساله بنیادین این تحقیق در خصوص علت شنا سی شکل گیری پدیده قحطی در همدان ، نتایج پژوهش گویای این واقعیت است که هرچند علت اساسی آن را باید در جنگ وحضور بیگانگان در منطقه جستجو کرد اماعواملی از قبیل احتکار، خشکسالی ، بیماری و فقدان امنیت اجتماعی نیز مزید بر علت بوده است.
With start of the world war1 in august 1914 it has devastated effects in different parts of the world including Iran, were plagued by numerous problems. One of the cities that incurd many injuries in this global incident was hamedan.this city that located on the road to commerce and pilgrimate, to experience the concequences of this war withdisasters such as the devastating famine, significant decline of urban and rural populations. And the destraction of agricultural lands and the to disappear of economic social and cultural activities.how and why was happened famine in hamedan? is the main question of the research. The goal of this inquiry is to identify and the knowing causes important and effective factors in the emergence of the famine crisis in the Hamadan region during the last years of the qajar rule.and with a descriptive analytic approach, and with leaning on existing documents is trying to reveal a new dimensions of this political social event. Due to the fundamental question of this article in regarding of etiology of famine formation in hamedan. To determine a accurate computation of human's death and the main cause of the human's crisis are two title creating serious ambiguities in this field of study that their elimination request a re- examination, right and firm study. That this article is want to achieve it.
خلاصه ماشینی:
ازسویی، روسها فتح آن را برای حمله به کرمانشاه و رسیدن به دروازههای بغداد و رسانیدن کمک به نیروهای انگلیسی ضروری میدانستند و ازسویدیگر، قوای عثمانی و آلمان و دموکراتهای ایرانی بهمنظور جلوگیری از پیشروی سریع روسها قصد نداشتند بهآسانی از همدان دست بردارند و بدیهی است که این مناقشهها جز مصیبت و بدبختی و ویرانی برای مردم این شهر نتیجهای دربرنداشت.
درپی این وضعیت و با هماهنگی حزب دموکرات در مجلس و کسب رضایت مستوفیالممالک، عدهای از مردم اعم از روحانیان، نمایندگان مجلس، طرفداران حزب دموکرات، و تعداد زیادی از افراد از هر قشر و گروهی که بهصورت جدی به این تهدید روسها مینگریستند راه خروج از تهران را پیش گرفتند و بهسوی قم حرکت کردند و باعث شکلگیری حرکت معروف «مهاجرت» در تاریخ ایران شدند (ملائی توانی 1378: 154).
جالب است مردم فقیری که بهعلت گرسنگی توان برخاستن نداشتند، این زمان برای دریافت لقمهای نان کارهای سختی چون جادهسازی انجام میدادند؛ اما تعداد ده هزار نفر، که اکثر آنان زن و کودک بودند، در قحطی گرفتار بودند و کمکها فقط شامل نیمی از آنان میشد (همان).
اما دراینمیان، دولتیان چه کار مفیدی انجام دادند؟ بهعلت سراسریبودن خشکسالی و قحطی در ایران، دولت احتمالا قادر نبوده است تمامی کشور را برای کمک و یاری به قحطیزدگان پوشش بدهد و مردم مناطق مختلف ازجمله همدان بهناچار چشم به یاری دشمنان دوخته بودند تا دولت.
با این مقدمه و ورود به بحث اصلی، میتوان مشارکت نیروهای بیگانه در قحطی همدان و منطقه را در رفتارشناسی سربازان آنان پیگیری کرد تا نقاط روشنتری برای ادامه بهدست آید.
حضور این نیروها در همدان و استقرار آنها همزمان با قحطی و گرسنگی مردم شهر و منطقه بود.