چکیده:
باغ ایرانی نتیجهی تعامل میانِ کُنش انسان و فضای فیزیکی و طبیعتی است که تأثیر ابعاد اجتماعی و فرهنگی یک سرزمین در آن تبلور یافته است. اهمیت باغها بهدلیل ساختار طبیعی برگرفته از اندیشه و تفکر انسان است. باغ ایرانی علاوهبر جنبهی کشاورزی و تأمین نیازهای مادی انسانها، بهصورت مجموعهای از عناصر زنده و غیرزنده تجلی مییابد که در کنار محیطی آراسته و مزین پاسخدهندهی نیازهای روحی انسانها است. باغ با ترکیب عواملی نظیرِ زمین، آب، گیاهان و... شکل میگیرد. گستردگی باغ ایرانی، موقعیت استقرار و جغرافیای محل قرارگیری و اقلیم منطقه، دورههای تاریخی و تلفیق محیط طبیعی و مصنوع و ارتباط باغ با مفاهیم عرفانی و نظم کیهانی سبب شکلگیری دیدگاههای مختلفی درزمینهی مطالعه باغ ایرانی شده است، براین اساس سه دیدگاه در جهت تفسیر باغ قابلشناسایی است: نگرش فلسفی-عرفانی، تاریخی، و فیزیکی-طبیعی. مطالعه و برخورد با آثار تاریخی، نیازمند بازنگری است و رویکردهای جدید در شناسایی آثار تاریخی ضروری بهنظر میرسد. نگرش فیزیکی-طبیعی از دریچهی جدیدی بهجنبههای طبیعی و محیطی عناصر موجود در باغ و شکلگیری و تداوم آن مینگرد. بهنظر میرسد که استفاده از نگرش فیزیکی طبیعی و ترکیب آن با روش فهرستبرداری درک معناداری از شناخت و تحلیل تاریخی باغ بهدست میدهد. آیا نگرش فیزیکی طبیعی توأم با فهرستبرداری میتواند بهشناخت و تحلیل و دستیابی به درک معنادار کمک کند. بههمین دلیل در این تحقیق با تأکید بر نگرش فیزیکی-طبیعی، با ترکیب روشهای مطالعهی باغ بر پایهی روش فهرستبرداری به مطالعهی باغ تاریخی «نشاط» پرداخته شده است، باغ نشاط شهر فیروزه در شمار باغهای تاریخی ایران و متعلق به اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی است که در سه کیلومتری شهر فیروزه و ۲۰ کیلومتری شهر نیشابور قرارگرفته است. هدف، باززندهسازی باغ تاریخی در راستای احیاء و حفاظت منظر تخریبشده براساس مستندات تاریخی و موقعیت منطقه و بازگرداندن آن بهچرخه زندگی است. بههمین دلیل با ترکیب روشهای مطالعهی باغ میتوان اطلاعات همهجانبه و کاملی از روند احداث، تکامل باغ و اصول حفاظت و مرمت آنها بهدست آورد. در این مطالعه فیشهای فهرستبرداری پایهی اولیهی مطالعات قرارگرفته و سایر روشها بهتناسب موضوعات و کاربردها با آن ترکیبشدهاند.