چکیده:
منشآت خاقانی از نظر سبکی جزو متون پیچیده و مصنوع نثر فارسی است. خاقانی چنانکه در نظم، در عرصۀ نثر نیز صاحب سبک است و به شیوههای گوناگون کتابت وقوف دارد. این اثر از وجوه مختلف، ازجمله شناخت بهتر سبک و سیاق سخن خاقانی و نیز آشنا شدن با محیط و زمان او اهمیت فراوان دارد. آنچه در این نوشته میآید، تأملی بر برخی عبارات منشآت خاقانی به تصحیح محمد روشن است، که به لحاظ معنایی چندان رسا نیستند و امکان دارد مخاطب در خواندن آنها دچار مشکل شود. در برخی جملات نیز بدخوانی نسخه و عدم ضبط صحیح، از ارزش ادبی و ظرافتهای هنری آن کاستهاست. تصحیح مجدد عبارات پس از خواندن دوبارۀ نسخۀ اساس و البته نسخههای کماهمیتتری همچون پاریس و سپهسالار، که فقط تعداد اندکی از نامهها را دارند، صورت گرفتهاست. در بسیاری از موارد بررسیشده، پس از وارد کردن صورت صحیح، شواهد متنی دیگری نیز به دست داده شدهاست.
In terms of style، Monshaat (letters) of Khaghani is one of the complicated and industrial texts in Persian literature. Khaghani had a special style of prose writing، just as in verse، and a full knowledge of various writing methods. This work is of great importance in various aspects such as better understanding of Khaqani's writing style as well as getting acquainted with his environment and time. What has been considered in present study is the contemplation on some of Khaghani's phrases in his Monasaat، corrected by Mohammad Roshan، that are not semantically expressive and the audience may get in to difficulties in reading them. Bad reading and unprincipled copying of the editions are، in some cases، among the factors have reduced the literary value and artistic delicacy of the work. The re-correction of phrases has been accomplished on the base manuscript، and the least on some insignificant manuscripts such as Paris and Sepahsalar that include just a few of the letters. In many reviewed cases، other textual evidences are obtained when the right phrase stands on its right place.
خلاصه ماشینی:
آنچه در این نوشته میآید، تأملی بر برخی عبارات منشآت خاقانی به تصحیح محمد روشن است ، کـه بـه لحاظ معنایی چندان رسا نیستند و امکان دارد مخاطب در خواندن آن هـا دچـار مشـکل شـود.
این نسخه شامل سی نامه است و تاریخ کتابت آن نیـز دقیـق مشخص نیست ، لیکن تازه تر از سده هفتم نمیتوانـد باشـد؛ بنـابراین قـدیم تـرین نسـخه به دست آمده از منشآت محسوب میشود (نک : خاقانی، ١٣٨٤: مقدمـه /٤).
لیکن در مواردی، عبارات و جملات متن ، معنای روشنی ندارد و برخـی ابهامات مانع از این میشود که خواننده بتواند درک درسـتی از مـتن داشـته باشـد، و نیـز بدخوانی و یا ناخوانا بودن نسخه ، برخی عبارات را از نظر نحـوی دچـار مشـکل سـاخته و علاوه بر این ، در مواردی از ادبیت متن کاسته است و تکنیـک هـای بیـانی و بـدیعی، کـه خاقانی در جهت برجسته سازی و هنری کـردن عبـارات بـه کـار بسـته ، از نظرهـا پنهـان مانده است ؛ خاصه که خاقانی معمولا تلاش دارد تا لفظی مهمل نیفتـد و عناصـر مـتن بـا یکدیگر نهایت ارتباط را داشته باشند و در راستای تقویت یکدیگر به کار روند.
تاکنون نیز نسـخه جدیـد و معتبـری پیـدا نشده است که بتوان تصحیح دیگری از منشآت به دست داد؛ البته دو نسخه بـه زبـان عربـی پیدا شده که جدا از نامه های موجود است .
اگرچـه در متن نامه ها، موارد متعددی وجود دارد که باید نسخه بدل های دیگـر را در روشـن سـاختن معنی عبارات ترجیح داد، ما در این نوشته بدان موارد اشاره نکرده ایم و غرض فقط آوردن نکاتی است که مصحح واقف بر آن ها نبوده است ؛ مواردی که گاه نحو را درست میکنـد و گاه عبارت را معنیدار میسازد و بعضا آن را از نظر هنری برجسته تـر مـیکنـد.