چکیده:
بدون تردید هر پژوهشگری برای بهره مندی بهتر از بحارالانوار، بزرگ ترین دایره المعارف حدیثی شیعه، ناگریز است با پیش فرض های مولف آن در اعتبارسنجی روایات آشنا گردد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی نشان می دهد علامه مجلسی به پیروی از دانشوران حدیث محور پیش از خود، روایات را براساس قراین کتاب شناسانه و به شیوه تحلیل فهرستی، اعتبارسنجی می کرده و در بیشتر موارد، قراین متنی را بر قراین سندی، بیشترارج می نهاده است. همچنین براساس روایات، اصل احتیاط ـ تحفظ بر متن احادیث و پرهیز از تاویل مگر به ضرورت ـ و نیز قاعده تسامح در ادله سنن با قید شیعی بودن روایات آن را، در ارزیابی مصادر و احادیث بحارالانوار به کار بسته است. علامه مجلسی براساس چهار مبنای یادشده، روایات را از جهت اعتبار رتبه بندی کرده و اکثر روایات بحارالانوار را معتبر دانسته است، ولی ازآن میان مبنای کتاب محورانه وی، کاربرد و تاثیر بیشتری در اعتباربخشی به روایات بحارالانوار نزد وی داشته است.
خلاصه ماشینی:
com مقدمه سیر کتابت و انتقال احادیث پیامبر( و اهل ارزیابی روایات میپرداخته است؟ آیا وی در تألیف بحارالانوار این مبانی را در همۀ موارد بهکار گرفته است؟ خاستگاه مبانی وی در اعتبارسنجی روایات چه بوده است؟ آیا عوامل محیطی مثل فضای اخبارگرای حاکم بر حوزۀ اصفهان در مبانی اعتبارسنجی وی تأثیر داشته است؟ برای یافتن پاسخ پرسشهای یادشده لازم است نخست از دیدگاههای علم الحدیثی علامه مجلسی آگاه شد.
(ابن طاوس، 1409ق، ج2، ص627/ مجلسی، 1403ق، ج2، ص256ـ257) علامه مجلسی پس از پاسخ به اشکالات واردشده به قاعدۀ تسامح در ادلۀ سنن، با عبارات ذیل پذیرش این قاعده را منوط به مقید بودن آن به روایات شیعی میداند: «مراجعۀ برخی از اصحاب در مستحبات به اخبار مخالفان و روایاتشان و آوردن آنها در کتبشان خالی از اشکال نیست، زیرا در بسیاری از اخبار، از مراجعه به اهل تسنن و عمل به اخبار آنان نهی شده، بهخصوص زمانی که محتوای آن اخبار، شکل و عبادت بدعت نهاده شده باشد که مانند آن در اخبار معتبر نیامده باشد و خدای تعالی (حقیقت را) میداند.
مجلسی اول نیز که شاگرد شیخ بهایی و استاد علامه مجلسی است، اشاره دارد که شیخ کلینی در الکافی و شیخ صدوق در من لایحضره الفقیه از اصول چهارصدگانۀ حدیثی و کتب معتبر و مشهور احادیث جامع خویش را نقل کردهاند(مجلسی، محمدتقی، 1406ق، ج1، ص28ـ30) بیتردید با فاصلهگرفتن از عصر صدور احادیث توسط پیشوایان معصوم( و بیشتر شدن اهمیت منابع مکتوب حدیثی، توجه به میزان اعتبار این منابع و دلایل و قراینِ اعتبارسنجی منابع برای محققان ضرورت مییابد؛ زیرا اعتبار هر حدیثی با اعتبار منبع آن و وثاقت مؤلف کتاب، رابطۀ مستقیم دارد.