چکیده:
به دلالت آیه 82 سوره نمل، یکی از وقایعی که در آخرالزمان روی خواهد داد، اخراج «دابه» از زمین خواهد بود. بنای قرآن در بیان خصوصیات دابه، اجمال بوده است، لذا با استفاده از آیات قرآن نمی توان مصداق دابه را تشخیص داد. به همین دلیل، تنها منبعی که می تواند مصداق دابه را روشن کند، روایات حضرات معصومین علیه السلام است. روایات شیعه و اهل سنت در این زمینه تفاوت زیادی دارند. عموم روایات شیعه، امیرالمومنین علیه السلام را مصداق دابه معرفی کرده اند و عموم مفسران شیعه نیز با قبول این روایات، تطبیق دابه بر حضرت ایشان را قبول کرده اند، درحالی که در اکثر روایات اهل سنت، دابه یک موجود عجیب و غریب و خارق العاده و با خصوصیات غیرقابل باور معرفی شده است.
باتوجه به تواتر معنوی روایات شیعه و قراین دال بر صحت این روایات، تردیدی در تطبیق دابه بر امیرالمومنین علیه السلام وجود ندارد و برخلاف تصور معدودی از معاصران در اهانت بودن چنین تطبیقی، این آیه در صدد بیان یکی از فضایل امیرالمومنین علیه السلام است.
خلاصه ماشینی:
عموم روایات شیعه، امیرالمؤمنین را مصداق دابة معرفی کردهاند و عموم مفسران شیعه نیز با قبول این روایات، تطبیق دابة بر حضرت ایشان را قبول کردهاند، درحالیکه در اکثر روایات اهل سنت، دابة یک موجود عجیب و غریب و خارقالعاده و با خصوصیات غیرقابل باور معرفی شده است.
در این میان، فقط یک روایت وجود دارد که تطبیق دابة بر امیرالمؤمنین را نفی میکند که البته آن هم از منابع اهل تسنن به کتب شیعه راه پیدا کرده است.
سایر روایات دارای سند صحیح یا موثق نیستند، اما در کتب معتبر و معروفی هم چون تفسیر قمی، کافی و مناقب ابن شهرآشوب و مختصرالبصائر آمدهاند و اصلا ً بهدلیل تعداد زیاد(پانزده روایت به اضافۀ یک نقل تاریخی) و باتوجهبه این نکته که اسناد روایات فوق با یک دیگر متفاوتاند یعنی تعدد طرق دارند، متواترمعنوی یا اجمالی بهحساب آمده و نیاز به بررسی سندی ندارند.
در بین روایاتی که در متون شیعه آمده، فقط روایت ۲۷ بهدلیل خصوصیات عجیب و غریبی که برای دابه برمیشمرد مخالف با تطبیق دابة بر امیرالمؤمنین است، اما همانطور که گذشت علاوهبراینکه این روایت سند ندارد، از منابع اهل سنت به متون شیعه راه پیدا کرده و توان مقابله با روایات متواتر شیعه را ندارد.
(نک: آلوسی، 1415ق، ج10، ص232/ ابن عاشور، بیتا، ج19، ص309/ سید بن قطب، 1412ق، ج5، ص2667) اگر این روایات پذیرفتنی نیست، باید به این پرسش پاسخ داد که چرا چنین روایاتی جعل شده است؟ توجه به سایر آیات قرآن که در آنها فضیلتی برای امیرالمؤمنین بیان شده است و روایات اهل سنت در ذیل آنها، پاسخ این پرسش را روشن میکند.