چکیده:
دوره مشروطه، آغاز پیدایش و گسترش جریان خردگرایی مدرن در ایران است. با ورود مضامین سیاسی و اجتماعی در حوزه شعر و موسیقی، گفتمان سیاسی دوره مشروطه در بستر موسیقی و ادبیات شکل گرفت. تصانیف میهنی از ابزارهای قدرتمند برای گسترش پیام مشروطیت بود چنانچه تحولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در این دوره بر چیستی تولید موسیقی موثر بود. این مطالعه با کاربرد روش شناسی فوکو در تحلیل تصانیف میهنی عارف قزوینی کوشیده است به این پرسش پاسخ دهد که تحولات دوره مشروطه چه صورت بندی را در گفتمان تصانیف عارف قزوینی پدید آورده است؟ موسیقی ایران با تصانیف انقلابی موسیقیدانهایی نظیرعارف قزوینی متحول شد. این تصانیف به ترتیب فراوانی مقوم گفتمان ناسیونالیسم، لیبرالیسم، پارلمانتیسم، دموکراتیسم، سوسیالیسم و سکولاریسم هستند. گفتمان ناسیونالیسم محور همه تصانیف را سامان بخشیده است. تغییر جایگاه شعر و موسیقی، صورتبندی نو در تصانیف و اشعار؛ نقد قدرت و شکل گیری موسیقی مبتنی بر موسیقی غربی، از ویژگیهای این دوره است.
The constitutional period is the beginning of the emergence and expansion of cultural modernism and modern rationalism in Iran. As political and social themes found their ways in to the lyrics and music, the political discourse of the constitutional period was developed in the context of music and literature. The national songs were a powerful tool for expanding the message of Constitutionalism. According to Foucault's methodology, the order of discourse or "power" has been able to generate different discourses in the field of music. The main question of this study is what musical discourses have been developed in this period? Iranian music discourse altered by the influence of revolutionary lyrics and poems of musicians such as Aref Qazvini in the Constitutional revolt. Results show that the songs respectively reinforce the discourse of nationalism, liberalism, parlementism, democratism, socialism and secularism. The discourse of nationalism has centered on all the songs. Changing the place of music, new arrangement in poems and lyrics based on the freedom, power criticism and creating the modern and scientific form of music are the major features of this period.
خلاصه ماشینی:
تحلیل گفتمان تصانیف عارف قزوینی در دوران مشروطیت، براساس روششناسی فوکو مریم دولتیفرد شهلا اسلامی ، شمسالملوک مصطفوی چکیده دورۀ مشروطه آغاز پیدایی و گسترش جریان خردگرایی مدرن در ایران است.
تصانیف میهنی از ابزارهای قدرتمند برای گسترش پیام مشروطیت بود؛ چنانچه در این دوره، تحولات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، و اقتصادی بر چیستی تولید موسیقی مؤثر بود.
در این مطالعه، با کاربرد روششناسی فوکو در تحلیل تصانیف میهنی عارف قزوینی تلاش شده به این پرسش پاسخ داده شود که تحولات دورۀ مشروطه چه صورتبندیای را در گفتمان تصانیف عارف قزوینی پدید آورده است؟ موسیقی ایران با تصانیف انقلابی موسیقیدانهایی نظیر عارف قزوینی متحول شد.
با خلق تصانیف میهنی و ورود مضامین سیاسی و اجتماعی به حوزۀ شعر و موسیقی، گفتمان سیاسی نهضت مشروطه با همراهی و همنوایی شاعران و آهنگسازانی نظیر عارف قزوینی، در بستر موسیقی و ادبیات، در هیئتی جدید، فرصت انتشار یافت.
پرسش اصلی آن است که تحولات دورۀ مشروطیت چه صورتبندیای را در گفتمان تصانیف عارف قزوینی بهعنوان نمونۀ بارز موسیقی نهضت مشروطیت پدید آورده است؟ نخست، بهاختصار جریانهای تاریخی و عوامل مؤثر فرهنگی زمینهساز انقلاب مشروطیت، وضعیت رسانهها، ادبیات، و انواع موسیقی رایج در دوران مشروطه را شرح میدهیم.
بهرغم اینکه در دوران مشروطیت، بهعنوان مقطعی از دورۀ قاجار، انواع متعددی از موسیقی با کارکردهای متفاوت بهموازات یکدیگر به حیات اجتماعی خویش ادامه میدادند، تصانیف ملی این دوره و در رأس آنها تصانیف عارف قزوینی باتوجهبه قدرت و نظام سلطه موضوعیت پیدا کرده و در تثبیت مشروطیت و تقویت آزادیخواهی مؤثر بودند.