چکیده:
رمانتیسم، جنبشی ادبی است که در اواخر قرن هجدهم از انگلستان آغاز شد. این مکتب، در میان سرزمینهای عربی بعد از وقوع فاجعة فلسطین و در ایران در اوایل دورة مشروطه، تغییر یافت و به تدریج، از حالت فردگرایانه به سمت اجتماع سوق یافت. از جمله شاعران مصری که هنرمندانه در این وادی گام نهادهاند؛ حلمی سالم است که رمانتیسم وی در کنار عناصر عاشقانه و فردی، بیشتر صبغة اجتماعی و سیاسی دارد؛ از سوی دیگر، این رویکرد، همگام با سرزمینهای عربی، در میان شاعران ایران نیز رواج بسیار یافت؛ از جمله شاعران ایرانی که تاثیرات مکتب رمانتیسم جامعهگرا در آثار وی بهخوبی مشهود است، عارف قزوینی است. نگارندگان در این جستار، با رهیافتی توصیفی – تحلیلی، به معرّفی برخی مولّفههای رمانتیسم جامعهگرا در شعر دو شاعر یادشده پرداختهاند و نتایج پژوهش، بیانگر آن است که از جمله مولّفههای رمانتیسم جامعهگرا در شعر ایندو؛ احساسات ملّیگرایانه، دلتنگی برای روزگاران باشکوه گذشته، ناهنجاریها و مفاسد اجتماعی و... است و رمانتیسم سالم، بیشتر سیاسی است و وی بیشتر در این اشعارش زبانی نمادگونه دارد؛ در حالی که رمانتیسم عارف بیشتر جنبة انقلابی دارد و با به کارگیری زبانی صریح و عامیانه، اشعار خود را برای همگان قابلفهم میسازد.
الرومنسیة، الحرکة الأدبیة التی بدأت فی أواخر القرن الثامن عشر من إنجلترا. غیرت الرومنسیة؛ بین البلاد العربیة بعد وقوع کارثة فلسطین وفی إیران فی أوائل الثورة الدستوریة وتحولت من الفردیة إلی المجتمع تدریجیا وصارت اجتماعیة وثوریة. بین البلاد العربیة، مصر کأول بلد وقع تیار النهضة فیها، کانت مهد الشعراء والأدباء الذین تأثروا من هذا التیار الجدید. ومن بین الشعراء الذین خطوا فی هذا المجال بصورة فنیة؛ حلمی سالم وإن لم تکن رومنسیته خالیة من العناصر التغزلیة والشخصیة، تموج فیها الصبغة الاجتماعیة والثوریة أکثر. من جانب آخر، شاعت هذه الحرکة شیوعا کثیرا بین الشعراء الإیرانیین مع البلاد العربیة. من الشعراء الإیرانیین الذین تأثیرات الرومنسیة هو الواضح فی أعماله، هو عارف قزوینی. قد تناول محققوا البحث بالأسلوب الوصفی - التفسیری بعد الإشارة إلی حیاة الشاعرین، تعریف بعض المضامین الرومنسیة ذات التوجه الاجتماعی فی شعرهما والمقارنة ودراستها وتظهر نتائج البحث أن العواطف الوطنیة، الحنین إلی أیام المجد الماضی والانحرافات الاجتماعیة، من المضامین الرومنسیة ذات التوجه الاجتماعی فی شعرهما. ورومنسیة سالم السیاسیة فی کثیر من الأحیان ویستعمل الشاعر فی هذه الأشعار الأسلوب الرمزی واللغة غیر صریحة غالبا فی حین رومنسیة عارف لها صبغة ثوریة ویجعل الشاعر أشعاره باستعمال اللغة الصریحة والشعبیة مفهومیا للجمیع.
خلاصه ماشینی:
"شرایط سیاسی و اجتماعی مشابه میان دو شاعر سبب شد تا مفاهیم مشترکی در اشعار رمانتیکی آنان پدید آید که از جملة آنها میتوان به وطنگرایی، استبداد، ناهنجاریهای اجتماعی و نوستالژی اشاره کرد؛ اما با وجود این اشتراکات در مضامین، تفاوتهایی نیز میان آن دو به سبب ویژگیهای فردی و روحی متفاوت مشاهده میشود؛ از جمله اینکه حلمی سالم برخلاف عارف، به وطن نگاهی فراملی داشته و افزون بر مصر، در مورد سایر کشورهای عربی نیز شعر سروده است؛ در حالی که عارف، عشق خود را در چهارچوب وطن خویش محدود کرده و به دلیل فراوانی اشعار ملی - میهنی خود، به شاعر ملی ایران مشهور شده است؛ همچنین، سالم در بحث شوونیزم، افزون بر برتر دانستن نژاد مصریها، سعی دارد با تکرار جملة «إرفع رأسک عالیة» به نوعی روح حماسه و دلیری را در میان هموطنانش برانگیزاند؛ ولی عارف، تنها به بیان عشق بیپایان و بیبدیل خود نسبت به وطن اشاره میکند تا بدین شیوه، پیام خویش را که همان نشان دادن احساسات پاک و عمیقش نسبت به وطن است به مخاطب انتقال دهد؛ بدون اینکه بخواهد حس وطندوستی و حماسهگری را تعمیم دهد؛ از سوی دیگر، سالم همانند عارف هماره زبان تند و صریحی در برابر حاکمان مستبدی که آزادی ملت را سلب کردهاند، ندارد."