چکیده:
نظر به اهمیت چرخش از کنترل بیرونی به خویشتنبانی، به منزله یک ارزش محوری در ساحت تربیت دینی- اعتقادی- اخلاقی، پژوهش حاضر بر تعیین منطق و محتوای برنامه درسی آموزش ارزش خویشتنبانی متمرکز است. بر این اساس و به منظور ایضاح مفهوم خویشتنبانی نخست تلاش شد تا با روش تحلیل مفهومی از یک سو و مطالعه سنتزپژوهانه مبانی نظری از سوی دیگر دیدگاه دو حوزه دین و روانشناسی در این زمینه روشن شود. پس ازآن تلفیق سازوار این دو منظر در سطح سختهسته و به مدد روش ترکیبی انجام شد. سپس، استنتاج منطق و محتوای برنامه درسی بر اساس ایضاح مفهومی صورت گرفت. نتایج پژوهش حاضر نشان داد منطق و چرایی آموزش خویشتنبانی صرفا دروندینی نبوده و در اقتضائات وجودی انسان و لزوم برخورد آگاهانه وی با آنها نهفته است. محتوای برنامه نیز با توجه به استلزامات خویشتنبانی، در دو محور اصلی خودشناسی و مراقبت از خویشتن پیشنهاد شده است. برای سازماندهی محتوا بر رویکرد تلفیقی تاکید شده است. این الگو در قالب دو مدل الف) تلفیق بر محور موضوعات و مضامین برآمده از مفهوم خویشتنبانی(به عنوان یک موضوع درسی مجزا و به صورت یک درس مستقل) و ب) تلفیق موضوعات و مضامین برآمده از مفهوم خویشتنبانی برای برقراری ارتباط با دروس دیگر ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
در شرایطی که مدرنیته با تغییر نقش خانواده ، سبب عدم به عهده گیری آموزش ارزشها از سوی این نهاد شده (حسنی، ١٣٨٧) و از سویی هم به زعم پستمن ٣، فرهنگ در برابر فناوری عقب نشینی کرده است و با غلبه رسانه ها مواجه ایم (شرفی، ١٣٨٧)، این سؤال جدی پیش میآید که نظام آموزش رسمی، چگونه و تا چه حد باید وارد این حوزه شود؟ در پاسخ به این سؤال سه نوع موضع گیری وجود دارد: موضع گیری خوش بینانه افراطی و در نظر گرفتن نقش استقلالی و تام برای مدرسه در آموزش ارزشها؛ موضع گیری بدبینانه افراطی و در نظر نگرفتن هیچ نقشی برای مدرسه و نهایتا موضع گیری واقع بینانه که در آن میتوان با توجه به وفاقهای کلان در برنامه ریزیهای اجتماعی که مستلزم هماهنگی رسانه ، خانواده و مدرسه اند، برای مدرسه نقش مشروط در نظر گرفت و انتظار ایفای نقش اختصاصی مدرسه در آموزش ارزشها را نیز داشت (علیزاده ، ١٣٨٧).
در گام بعد میتوان با بررسی موضوعات درسی گوناگون همپوشانی آنها با مضامین یاد شده را مشخص کرد؛ مثلا دروسی مانند تاریخ ، جغرافیا، علوم ، تعلیمات اجتماعی، تربیت بدنی، فارسی و دینی در شناخت موقعیت و نیز خودشناسی میتوانند نقشی تعیین کننده داشته باشند و البته در همه این دروس فرصتهایی میتوان فراهم نمود که مضامین ٣ و ٤ نیز مورد توجه قرار بگیرند.