چکیده:
ابن رومی (221-283 هـ)، از سخنسرایان سترگ دورة دوّم عبّاسی و از مفاخر عالم تشیّع است که زیبایی و ظرافت چکامههای بلندش، رونقبخش بلاغت ادب عربی است. جلوههای فراوان تاثیرگذاری فرهنگ و ادب ایرانی بر شعر این شاعر سایه افکنده، به طوری که در برخی از سرودههای خود، از مظاهر مختلف فرهنگ و تمدّن ایرانی تاثیر پذیرفته است. نوشتار حاضر، پژوهشی توصیفی - تحلیلی، با هدف شناسایی زوایای گوناگون فرهنگ و ادب ایرانی در اشعار ابن رومی است که به شیوهای نظاممند، بررسی جشنها، آداب و رسوم ایرانی، الفاظ و واژههای فارسی، امثال و حکم، ذکر اسامی شهرها و اماکن ایرانی و ... را در دیوان این شاعر به نقد کشیده است. محورهای اساسی این پژوهش که در قلمرو ادبیّات تطبیقی و مکتب فرانسه نگاشته شده، عبارتند از: دورنمایی از زندگی علمی و ادبی ابن رومی و نقد، تحلیل و تبیین برخی مضامین و جلوههای فرهنگ و ادب ایرانی در اشعار وی. یافتة اساسی پژوهش در این است که ابن رومی، با بینش و آگاهی وسیع از فرهنگ و ادب ایرانی، از مظاهر مختلف آن تاثیر پذیرفته است. در این مقاله، ضمن اثبات تاثیرپذیری ابن رومی از فرهنگ و ادب ایرانی، این نتیجه به دست آمده است که علاقة قلبی وی به سرزمین ایران، او را از توجّه به مبادی اسلامی بازنداشته و معرّفی فرهنگ سرزمین مادری خویش، ایران، به دیگر ادیبان و مخاطبان عرب، از جمله دغدغههای فکری این شاعر شیعی بوده است.
یعد ابن الرومی (221-283 ه) من أعظم شعراء العصر العباسی الثانی، ومن مفاخر عالم التشیع الذی یزدهر جمال قصائده الطویلة وأناقتها بلاغه اللغه العربیة. هناک جوانب کثیرة من تجلیات تأثیر الثقافة والأدب الإیرانی قد ألقت ضوءها علی قصائد الشاعر. إنه قد تأثر بمظاهر مختلفة من الثقافة والحضارة الإیرانیة فی بعض قصائده. هذه المقالة، دراسة وصفیة - تحلیلیة تهدف إلی تحدید جوانب مختلفة من الثقافة والحضارة الإیرانیة فی أشعار ابن الرومی التی تبحث عن دیوانه لتقییم الاحتفالات، والتقالید والعادات الإیرانیة، والکلمات الفارسیة، والأمثال والحکمة، وذکر أسماء المدن والأماکن الإیرانیة و... بطریقة منهجیة. إن المحاور الرئیسیة لهذه الدراسة التی کتبت فی مجال الأدب المقارن، معتمدة علی المدرسة الفرنسیة، هی: نظرة عامة علی حیاة ابن الرومی العلمیة والأدبیة ونقد وتحلیل وتفسیر بعض المضامین وتداعیات الثقافة والأدب الإیرانی فی قصائده. تفید النتائج الرئیسیة لهذا البحث أن ابن الرومی قد تأثر بمظاهر مختلفة من الثقافة والأدب الإیرانی، بالبصیرة والمعرفة الواسعة منها. فی هذا المقال، نرید أن نثبت تأثرا عمیقا لابن الرومی من الثقافة والحضارة الإیرانیة، وقد وصلنا أیضا إلی هذه النتیجة بأن اهتمامه القلبی بوطنه،لم یمنعه من النظر فی المبادئ الإسلامیة. ولکن تقدیم ثقافة وطنه، إیران، والحضارة الإیرانیة لأدباء العرب الآخرین، من الشواغل الفکریة لحیاة هذا الشاعر الشیعی.
خلاصه ماشینی:
"اشاره کرد؛ اما مهمترین اثری که در راستای موضوع مورد پژوهش، نگارش یافته است، مقالة «بازتاب سنت و فرهنگ ایرانیان در شعر عصر عباسی»، از صیادینژاد و عبداللهی (1395: 163-186) است که به گونهای شیوا و مطلوب، به تأثیر «فرهنگ و تمدن» ایران در شعر سه شاعر دورة عباسی (بشار بن برد، ابن معتز و ابن رومی) پرداخته است؛ اما تجلی و ظهور جنبهها و مصادیق مختلف ادب ایرانی، بهویژه واژگان معرب، فراخوانی پادشاهان ایران باستان، شخصیتها و خاندان ایرانی و...
ابن رومی، از شاعرانی است که به اشعار نوروز (نوروزیه) استناد فراوان کرده و قصاید بسیاری را به جشنهای ملی ایرانیان اختصاص داده است، تا جایی که عباس محمود عقاد میگوید: «گرایش شاعر به پادشاهان ساسانی، دلیلی برای اینکه از شاهزادگان ساسانی باشد، نیست؛ همانگونه که یک شهروند مصری نیز خود را از فراعنه میداند» (1970: 72).
) از سخن حکیمانهای که ابن قتیبه از یک ایرانی نقل کرده است میتوان موضوع قیامت و نگرانی برای حساب و کتاب را دریافت؛ به مردی ایرانی گفته شد: حالت چطور است؟ جواب داد: «ما حال من یرید سفرا طویلا بلا زاد و ینزل منزلا موحشا بلا أنیس و یقدم علی جبار قد قدم العذر بلا حجة» (1418، ج3: 57) (ترجمه: حال کسی که بیتوشه به سفر میرود و تنها به منزلگاهی ترسناک وارد میشود و بر حضرت حق بدون عذر موجه وارد میشود، چگونه است؟) صاحب کتاب المصون فی الأدب معتقد است که ابن رومی در اشعارش از این حکمت ایرانی تأثیر پذیرفته است، آنجا که میگوید (العسکری، 1984: 147): 1."