چکیده:
در این مقاله تلاش شده ضمن بازخوانی خواستگاهها و دلایل تدوین و اجرای قانون هدفمند کردن یارانهها و بررسی عملکرد قانون مذکور به این سوالات اساسی پاسخ داده شود اولا تا چه میزان اهداف در نظر گرفته شده برای هدفمندی یارانهها در کشور محقق شده است؟ ثانیا آیا اساسا قانون هدفمندی یارانهها ازمنظر مبانی نظری از جامعیت و استحکام کافی برای تحقق اهداف آن برخوردار بوده است یا خیر؟ در این راستا تلاش شده با استفاده از روش کتابخانهای و محاسبات برآمده از اطلاعات جمعآوری شده، پاسخ سوالات تحقیق به شیوه تحلیلی ـ توصیفی استخراج شود.
نتایج این مطالعه نشان میدهد، قانون هدفمندی یارانهها (مصوب 1388) در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده خود از قبیل افزایش بهرهوری انرژی، کاهش شدت انرژی و مصرف سرانه آن و نیز کاهش آلودگی هوا ناکام بوده است. همچنین محاسبه حجم یارانه ضمنی انرژی قبل و بعد از قانون هدفمندی نشان میدهد این قانون تاثیری بر کاهش حجم یارانه در اقتصاد ایران نداشته و هدفمند کردن یارانهها فشارها را بر بودجه عمومی دولت کاهش نداده است. همچنین استدلال شده است که قانون هدفمندی یارانهها، با توجه به نقاط ضعف و اشکالاتی که در مبانی و منطق آن وجود دارد، ظرفیت لازم و کافی برای تحقق اهداف تعیین شده را ندارد.
Targeted Subsidies Reform" plan has been one of the most controversial subjects in economic policy in Iran during the last decade. In this paper we try to answer two important questions through reviewing the reasoning of the law and the results of implementing the reforms. First, to what extent the goals of the "Targeted Subsidies Reform law" was achieved? And seconde, was the Targeted Subsidies Reform law coherent enough in its theoretical foundation to achieve its goals?
It is shown that the law could not attain most of its goals such as: increasing energy efficiency, reducing energy intensity, enegy consumption per capita and production of environment Pollutants. Besides, calculating the amount of implicit subsidy before and after implementing the law shows that it could not reduce the amount of energy subsidy in the economy and also it could not reduce the burden of subsidies on government budget. And also it is shown that implemation of the reform plan had always extensive deviations from the law so that one of the reasons of the failure could be these deviations. Besides it is shown that considering weaknesses in the theoretical foundation of the law, it does not have the necessary capacity to realize the goals.
خلاصه ماشینی:
ارزیابی از میزان تحقق مهم ترین اهداف اجرای قانون هدفمند کردن یارانه هادرقسمت چهارم تبیین شده که با استفاده از شاخص های مختلف روندتغییرات آنها مورد بررسی قرار گرفته است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) چنانکه در جدول ٣ملاحظه می شود، طی سال های اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها (١٣٨٩ ـپنج ماهه نخست ١٣٩٥) دولت حدود ٦٦ درصد (ستون ٥) از منابع هدفمندسازی یارانه هاراازمحل اصلاح قیمت حامل های انرژی کسب کرده وحدود ٢٤ درصد (ستون ١٠)منابع ازمحل ردیف های بودجه ای مرتبط بایارانه هابه دست آمده است .
٢. به رغم اینکه مجلس شورای اسلامی طی سال های ١٣٨٩ لغایت پنج ماهه نخست ١٣٩٥، به طور متوسط سهمی معادل ١٤ درصد (ستون ٩) از منابع هدفمندسازی یارانه ها را در قوانین بودجه سنواتی برای کمک به تولید (موضوع ماده (٨) قانون هدفمند کردن یارانه ها) پیش بینی کرده بود، درحالی که حدود ٢درصد (ستون ١٠) از منابع مزبور طی سال های مورد نظر به تولید اختصاص یافته است .
٦. جمع بندی ونتیجه گیری براساس قانون هدفمند کردن یارانه ها (مصوب سال ١٣٨٨) دولت مکلف شده بود قیمت فروش داخلی بنزین ، نفت گاز، نفت کوره ، نفت سفیدو گاز مایع ، گاز طبیعی، برق و آب را به تدریج تا پایان برنامه پنج ساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران افزایش داده و منابع حاصل از آن را به نسبت ٥٠، ٣٠و ٢٠درصدبه ترتیب صرف اعطای یارانه (نقدی ،غیرنقدی و اجرای نظام جامع تأمین اجتماعی )،حمایت از تولید،جبران آثار افزایش قیمت هابر اعتبارات هزینه ای و تملک دارایی های سرمایه ای خودکند.