چکیده:
هر چند که با یک نگاه کلی شهرت به روایی، عملی و فتوایی تقسیم میشود ولی شهرت مورد بحث در این مقاله شهرت فتوایی بین قدما است. یعنی فتوایی که شهرت یافته اما مستندات آن معلوم نیست. حجیّت چنین شهرتی مورد پرسش است. بعضی از فقیهان همچون مرحوم خویی شهرت فتوایی را فی نفسه حجت نمیدانند و تنها ادلة موافقان حجیّت شهرت فتوایی را رد میکنند و با نفی اعتبار شهرت در موارد زیادی آرای متقدمین را به چالش کشیده و در مقابل، بزرگانی چون آیت الله بروجردی و امام خمینی و آیت الله بجنوردی شهرت فتوایی قدما را حجت میدانند. از نظر ایشان این گونه شهرت حاصل اصولی است که مستقیماً و بدون دگرگونی، از امام معصوم(ع) اخذ شده است و تنها قدما ناقل اصول متلقات بودهاند و به بسیاری از ادلة معتبر دسترسی داشتهاند؛ اما بعضی ازآنها به دست ما نرسیده است و وجود مناط حجیّت اجماع در شهرت فتوایی،که همان کشف قطعی از قول معصوم(ع) است، مهمترین دلیل بر حجیّت شهرت فتوایی قدماست.
خلاصه ماشینی:
از نظـر ایشـان ایـن گونـه شـهرت حاصـل اصـولی اسـت کـه مسـتقیم و بـدون دگرگونی، از امام معصوم (ع ) اخذ شده است و تنها قدما ناقل اصـول متلقـات بوده اند و به بسیاری از ادلۀ معتبر دسترسـی داشـته انـد؛ امـا بعضـی ازآنهـا بـه دست ما نرسیده است و وجود مناط حجـت اجمـاع در شـهرت فتوایی،کـه همان کشف قطعی از قول معصوم (ع ) است ، مهم ترین دلیل بر حجیت شهرت فتوایی قدماست .
بر اساس نظر مرحوم بروجردی، امام خمینی و بعضی از شاگردانشان ، از زمان اصـحاب امامـان معصوم (ع )، تا زمان شیخ طوسی (بروجردی ١٤١٦: ١٩؛ امام خمینی ١٤١٥ ج ١: ٢٦٤؛ سبحانی الـف ١٤١٤ ج ١: ١٩٨) فقه عبارت بود از احادیث فقهی منقول از ائمه اطهار(ع ) به گونه ای که گاهی سند حذف مـیشـد و گاهی سلسلۀ سند عینا ذکر میگردید و هیچ گونه تصرفی در متن حدیث نمیکردنـد (گرجـی ١٣٧٩: ١٤٠) دسته ای از احکام بودند که بر اساس مدلول و مضمون روایات ائمـه (ع ) صـورت مـیگرفتنـد و استنباط ظنی و حدسی، در آنها به کار نرفته بود؛ بلکه برداشت و ادراک همـان ذهـن سـاده عرفـی بود که در برخورد با روایات داشتند و احیانا همان روایات را با حـذف سـند، فتـوای خـود قلمـداد میکردند که به عنوان شهرت فتوایی قدما مطرح بود.