چکیده:
مثنوی معنوی منظومه معرفت شناسانه مولوی ، شاعر قرن هفتم هجریست . ویژگی داستان در داستان بودن این کتاب و ذهن سیال و عمق اندیشه مولوی در مثنوی ، موجب شده است که ارتباط گسترده خواننده با آن برغم سادگی زبان و عدم استفاده از شیوه مصنوع و متکلف در آن میسر نگردد .
مولوی ، گاه ضمن اشاره به دشواریهای ارتباط با خواننده و ذکر علل و اسباب آن دشواریها میکوشد ، تا برخی از آنها را بخواننده بشناساند و زمینه های لازم را برای ارتباط فراهم آورد .
بلاغت بعنوان بخشی از سطوح سه گانه یعنی سطح زبانی ، اندیشگی و ادبی که سازنده سبک ادبی هستند؛ در مثنوی معنوی مولوی جلوه ای ویژه یافته است . این مقاله میکوشد به این جنبه از ویژگیهای سبکی منظومه روایی و داستانی مثنوی بپردازد
خلاصه ماشینی:
ای فـــدای تـــو همـــه بزهـــای مـــن ای بــه یــادت هــی هــی و هیهــای مــن و آنگاه که مولوی خود ،گوینده است ؛ بگونه ای دیگر سخن میگوید: ایــن نمــط بیهــوده میگفــت آن شــبان گفت موسی با کیست این ای فلان (همان ، ٢٨١) همین ویژگی هنرمندانه است که جزر و مدهای پردامنـة لفـظ و معنـی را در شـعر مولـوی بوجود می آورد و حال و هوای سخن به اقتضای کلام و متکلم دگرگـون میـشود و چنـین شاخصه ای بی گمان از ویژگیهای منحصر بفرد سبک شعر مولویست زیـرا هرچنـد اغلـب سبک شناسان بویژگیهای ظاهری و شکل گرایانه ، اهمیت بیشتری داده انـد ، ولـی جایگـاه معنی را در تکوین سبکهای ادبی نباید نادیده انگاشـت (ر.
ک : عسکری ، ١٣٧٢ : ٨٢و ٨٥ و نیز هاشمی ، بی تا ، :٣١) و کلامـی بلیـغ است که بوسیلة آن معنی به قلب شنونده رسانده شود (همان : ٨٥) و شاید در بیت زیـر از گفتن ، معنای اخیر اراده شده باشد : گفــت گفــت تــو چــو در نــان ســوزن اســت ازدل من تادل توروزن است (مولوی ،١٣٦٢:١٨) بخاطر همین ویژگی ژرف پیوندی و ارتباط درونی گوینـده و مخاطبـست کـه عبـدالقاهر ، سخن جاحظ را میستاید و ویژگی برجستة سخن او را برتر دانستن توافق و توازن معانی و ارجحیت آن به سجع و موازنه میداند (نک : جرجانی ، ١٣٦١: ٥) زیرا این گوش دل است که زبان دل را میفهمد و گوش حس از آن بی بهره است : نــشنود آن نغمــه هــا را گــوش حـــس کزستمهاگوش حس باشدنجس (مولوی ،١٣٦٢:٩٤) نتیجه : حاصل سخن اینکه مولوی ، داستانها را بگونه ای عمیق و تمثیل گونه بیان کرده است و هر ذهن و عقلی به آسانی نمیتواند لایه های معنایی آنرا بشکافد و بـه لـب و مغـز آن ره یابـد.