چکیده:
فقیرالله لاهوری متخلص به آفرین، از شاعران پرگوی سده دوازدهم هجری است که با سرودن منظومه ها و غزلهایی دلنشین و نیز تربیت شاگردان، نقشی ارزنده در گسترش و تداوم زبان فارسی در شبه قاره داشته است. از ویژگیهای چشمگیر سروده های آفرین، تضمین های بسیار، پرداختن به مضامین عرفانی و نیز ترکیبهای نوساخته ای است که گاه با ذکر باورها و اصطلاحات عامیانه همراه میشود و البته همچون اغلب اشعار این دوره دارای برخی ضعفها است؛ با این همه میتوان آفرین را به عنوان یکی از پیروان موفق صائب اما با نوآوریهایی اندک به شمار آورد.
پژوهش حاضر میکوشد تا با بررسی زندگی، آثار و نیز نقد شعر آفرین، جایگاه او را در شعر فارسی شبه قاره نشان دهد.
خلاصه ماشینی:
بررسی اجمالی تذکره های عصری بیانگر انبوه هندیان پارسی گوست : سرخوش در کلمات الشعرا (١٠٩٣ ق) به معرفی ١٦٩ شاعر هندی و میرعلی شیر قانع تتوی در مقالات الشعرا (١١٧٤ ق)، به شرح حال ٧١٩ شاعر هندی پرداخته است که بیگمان در میان این «آشنایی معنی بیگانه » میتوان از شاعران استادی همچون آفرین لاهوری نشان گرفت که در اعتلای زبان و ادب فارسی در شبه قاره تاثیرگذار بودند.
مصحح کلیات آفرین نیز تنها در مقدمه ای چهار صفحه ای به زبان اردو به معرفی شاعر پرداخته اند، اما آقای منزوی یادآور شده اند که در مجلد سوم «پاکستان مین فارسی ادب » که به زبان اردو در پاکستان چاپ شده ، زندگی و آثار آفرین مورد بررسی اجمالی قرار گرفته است (منزوی ، ١٣٦٦، ج٨: ١٠٩٣)؛ متاسفانه دستیابی به این کتاب میسر نشد.
گفتنی است در فهرست مشترک نسخه های خطی پاکستان چهار نسخه از این دیوان معرفی شده که نسخه ای بدون آغاز و انجام دارای ٧٣٠٠ بیت است (منزوی ، ١٣٦٦، ج٨: ١٠٩٣) ٢- مثنوی ابجد فکر: منظومه ای عرفانی با مطلع : این مناجات ماست عشـق گـواه نالــــة مــــا رفیــــق یــــا الله است که در بحر خفیف مخبون سروده شده و آفرین در آغاز آن به ستایش اورنگ زیب (١٠٦٨- ١١١٨ق ) میپردازد.
وجود واژه ها و مضامین عامیانه ، ابیات تمثیلی ، تلمیح و تکرار از ویژگیهای بارز سبک هندی است که در شعر آفرین لاهوری نیز نمود دارد؛ از این روی براساس معیارهای عصری ، آفرین لاهوری چه در غزلسرایی و چه در منظومه سرایی از استادان نامی شبه قاره در سدة دوازدهم هجری بشمار میرود.