چکیده:
در اواخر عهد قاجاربا ظهور اندیشه های نو در آثار نویسندگانی چون زین العابدین مراغه ای ، طالبوف ومیرزا ملکم خان و با تغییرمخاطبان این آثار ،سبک نثر متحول شده ، طریق سادگی را پیش میگیرد. « سیاحتنامه ابراهیم بیک » ازنخستین آثاراین دوره به حساب می آید. در نوشتهحاضر اندیشه های تازه نویسنده، ذیل سه محور سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است ؛ضرورت وجود قانون ، تلقی عدالت بعنوان پشتوانه بقای حکومتها ،تبیین اهمیت مساله اقتصاد ،ضرورت توسعه راهها و ایجاد خطوط آهن برای توسعه تجارت ملی ، تاسیس کارخانه و بهره برداری از منابع طبیعی،تلاش برای رفع مفاسد اجتماعی وبهبود وضع بهداشت و آموزش همگانی از دغدغه های فکری نویسنده است که برای بیان آنها نثری خالی از صنعت را برگزیده است.بیان مفاهیم نو ،او را به معادلسازی در برابر لغات بیگانه و گاه وامگیری از آن وامیدارد . کاربرد زبان محاوره و خروج از قواعد دستوری رایج و عدم تطابق زمان افعال و برخی ویژگیهای زبانی دیگر، نثر او را به زبان محاوره بسیار نزدیک میسازد.
خلاصه ماشینی:
این کتاب که درسه جلد و در قالب یک رمان اجتماعی نوشته شده ، بـه نقـد و بررسی اوضاع سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی ایران زمان خود میپردازد ؛ نویسنده که سـالها خارج از کشور زیسته و از نزدیک با پیشـرفتهای سـایر ملـل آشـنایی یافتـه ، بعنـوان یـک روشنفکر ایرانی از مقایسه ی اوضاع آن کشورها با وضع نابسامان مملکـت و عقـب مانـدگی هموطنان ، اندوهناک دست به قلم برده و حقایق تلخی را برای خواننده باز نمـوده اسـت بـه این امید که بتواند در اندیشة صاحبان قدرت و مردم رنجدیده منشأ تحولی شود .
آنچه تحت عنوان تازه های اندیشه مورد بررسی قرار خواهد گرفـت بخـش دوم نظـرات نویسنده ، یعنی طرحها و چاره اندیشی هائیست کـه وی بـرای حـل مشـکلات وطـن ارائـه میکند و به بخش نخست که تصویری از نابسامانیهای عصر قاجار است اشاره ای نخواهد شد؛ اگر چه تدوین این اطلاعات میتواند در مطا لعة تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران حائز اهمیت باشد ،اما خود نیازمند تحقیق دیگری است .
« چه صرفه دیدید که مداخل مملکت را فقط منحصر به اخذ رشـوه و جریمه داشتید و از فراهم آوردن تزیید مالیـات و توسـعة تجـارت و زراعـت وطـن غفلـت ورزیدید ؟ » (٨٨ ) ه – بهره گیری از منابع طبیعی نظیر جنگلها و استخراج معادن از مهمترین نکاتی است که نویسنده برای توسعة اقتصاد ملی بارها و بارها پیشـنهاد میکنـد(٣٣ ، ٣٤ ، ٨٩ ، ١٥٥ ، ( 188 علاوه بر ارائة راهکارهای توسعه ، مراغه ای به آفات تجارت و علل بی +رونقی آن در وطـن اشاره میکند برخی از نکاتی که در این باره مطرح میکند چنان دقیق و ارزشمند اسـت کـه میتواند بعنوان دانستنیهای تجارت در زمان حاضر نیز مورد استفاده قرار گیرد!