چکیده:
فصل و وصل یکی از ظریفترین مباحث علم معانی است. مهم¬ترین و با¬ارزش¬ترین حرف وصل در بلاغت حرف واو است، زمانی ارزش بلاغی این حرف را متوجه میشویم که ریزه-کاریهایش را با توجه به اوضاع و احوال سخن درک کنیم. نگارنده در ضمن بررسی «شاهنامه از دیدگاه علم معانی» دو نوع واو یافته و با توجه به معنای بلاغی برای آنها نامهای « واو مقابله» و «واو فوریت» را پیشنهاد داده است. در این مقاله شواهد این واوها از متن شاهنامه ذکر میشود و از تفاوت آنها با واوهای دیگری که تاکنون در علم معانی مطرح بوده سخن به میان می¬آید. با توجه به اینکه شاهنامه فردوسی از لحاظ قدمت و عظمت کهنترین متن منظوم زبان فارسی است این واوها از ویژگیهای سبکی این کتاب به شمار میروند و مبدع آنها حکیم فردوسی است.
خلاصه ماشینی:
مبنای تحلیلهای ایـن پـژوهش ایـن اسـت کـه در بررسـیهای سـبکی – بلاغـی ، حـوزة دستورزبان از حوزة ادبیات تفکیک میشود و از مواردی سخن به میان می̂Hیـد کـه بـا ایجـاد تحولاتی در زبان ، ادبیات پدید آمده باشد؛ این مقاله با تأکید بر مواردی از ساخت زبـان کـه آن را زیبا و اثرگذار میسازد با بررسی ابیاتی از شاهنامه میکوشد به پرسش زیر پاسخ دهد: آیا میتوان با تأمل در نظریة نظم عبدالقاهر جرجانی و موازین سـبک شناسـی و استقصـا در شاهنامة فردوسـی بعضـی از واوهـای آن را نامگـذاری کـرد و آنهـا را از ویژگیهـای سـبکی فردوسی به شمار آورد؟ روشی که برای یافتن پاسخی برای این پرسش به کار گرفته شده است مبتنی بر سبک - شناسی ساختارگرا با تأکید بر حوزة نحو است ؛ برای ذکر شـواهد لازم از شـیوة اسـتقرا در شاهنامه استفاده شده است که بر پایة مشاهدة «جزئی » در آن میتـوان بـه «کلـی » رسـید.
برای تکمیل این تعریف میتوان گفت : شبه کمال اتصال آن است که یکی از جمـلات از دو جمله ای که همبستگی دارند جواب پرسشی نهانی باشد که بـه ذهـن مخاطـب میرسـد مانند جمله ای که از زبان رستم به کاوس گفته شده است : همـــه کـــارت ازیکـــدگر بترســـت تــــرا شــــهریاری نــــه انــــدر خورســــت (شاهنامة خالقی ، ج٢، رستم و سهراب ، بیت ٣٥١) در این مثال مصرع اول میتواند پاسخ پرسشی باشـد کـه از مصـرع دوم بـه ذهـن مخاطـب میرسد.