چکیده:
عروض و قافیه از علوم ادبی و ابزار ارزشیابی شعر از نظرگاه فرمالیستی و مهمترین محکهای نقد موسیقایی شعر بشمار میروند. این علوم به عنوان دو واحد درسی در مقطع کارشناسی رشته ادبیات فارسی گنجانده شده، به خاطر کاربردی بودن واهمیت زیادشان هر ساله در مقاطع و کنکورهای مختلف چندین پرسش از آنها طرح میگردد. بنابراین در پذیرش داوطلبان در آزمون سهم بسزایی دارند. با آگاهی از این مهم و بازارگرمی کتابهای کمک آموزشی، موسسات مختلف شتابزده، مبادرت به تهیه کتابهایی جهت راهنمایی علاقه¬مندان تحصیل مینمایند و موارد مهم و پرسش و پاسخهای آزمونهای مختلف را غیر کارشناسانه و گهگاه متناقض ارائه میکنند. این نگرش ناروشمند سبب آموزش نادرست و سردرگمی و بی¬انگیزگی گروه زیادی از دانش¬پژوهان ادبیات میگردد. نگارنده با هدف آگاهسازی ادب¬پژوهان نسبت به نشر ناروشمند اینگونه آثار، برآن است تا مباحث عروض و قافیه یکی از این مجموعه¬ها را بررسی ¬نماید و نادرستیهای آشکار و فراوان آن را با
بهره¬گیری از منابعی که در راستای آزمون دکتری حائز اهمیت هستند، نشان داده و پاسخ دهد.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که پاسـخگویی بـه پرسشـهای درس عروض و قافیه در پذیرش داوطلبان سهم بسزایی دارد، بنا به اهمیت موضوع تلاش نگارنـده بر این است که به عنوان نمونه پاسخهای سلیقه ای و نادرست عروض و قافیه آزمـون ورودی دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد که دکتر شاملو آن را ارائه داده است ، را نشان دهد؛ تا بدین وسیله به دست اندرکاران جذب دانشجو در مقاطع تحصیلات تکمیلی و عالی رشتۀ زبان و ادبیات فارسی ، ضرورت بکـارگیری گروههـای کارشـناس و متخصـص در حوزه های مختلف دروس ادبیات فارسی برای طراحی آزمونها و پاسخگویی به آنهـا بـا دقـت بیشتری انجام شود، تا از ناروشمندی و نادرستی پاسخهای غیرکارشناسانه جلوگیری نمایند و بدین وسیله داوطلبان را از سردرگمی و بی انگیزگی نجات دهند.
/ صورت تقطیع شده بیت به شکل زیر است : - U U - U - U - - U - U -U - -U -U - - -U (مـ/ لا/ مـ/ تان / را/ ر/ سد/ ک/ هـشـ/ یا/ رست ) که با حذف اولین هجای کوتاه مصراع دوم (مـ)، بیت را میتوان در بحر خفیـف مسـدس مخبون اصلم جای داد و زحاف چشمگیر آن در رکن اول مصراع دوم است کـه از اختیـارات وزن شعر عرب بوده و به این بیت راه یافته و نام آن زحاف «خزم » است .
از آنجـا کـه «شاعر مختار است به جای دو هجای کوتاه ، یک هجای بلند بیـاورد [تسـکین ] و عکـس آن صحیح نیست » (آشنایی با عروض و قافیه ، شمیسا، ص: ٥٤) میتوان هر چهار مصـراع را بـا ایـن اختیـار در وزن مصراع اول و سوم یعنی مفعول مفاعلن مفاعلین فاع و بحر آن محدود کرد.