چکیده:
محمد قهرمان(1308-1392) از غزلسرایان بزرگ معاصر بشیوه کلاسیک نو بشمار میرود که غزلیاتش بدلیل خصوصیات ذاتی و تحقیق بسیار وی در سبک هندی، بویژه در اشعار صائب تبریزی، بلحاظ کار برد مختصات سبک هندی بصورت معتدل و ابتکاری قابل بررسی است.در این جستار بشیوه توصیفی و تحلیلی ببررسی و ارزیابی کاربرد مهمترین مختصّات سبک هندی در غزلیات کتاب «حاصل عمر» او پرداخته میشود.
ابتدا بمعرفی کوتاه زندگی، آثار و جایگاه تحقیقی و شاعری قهرمان توجّه و سپس در باره ساختار صوری و محتوایی غزلیات وی بحث شده است. پس از این، اصلیترین ویژگیهای سبک هندی، همچون: افزونی بسامد تصویرهای پارادوکسی، مضمونیابی، استفاده از تجربیات ساده و روزمره زندگی، کاربرد الفاظ کوچه و بازاری، موتیفهای تازه، زنجه موره، باریکاندیشی، اسلوب معادله، تشخیص، رواج نوعی حکمت و استدلال عامیانه، حسامیزی، ارسالالمثل، ایجاز، نظیرهگویی و تکرار قافیه بهمراه نمونه های کافی تحلیل شده است.
در این میان، ابداع مضامین تازه، نازک خیالی، ویژگی سهل ممتنع، سادگی و صراحت، کاربرد اسلوب معادله، تصاویر پارادوکسی، تشخیص، حسامیزی، آوردن الفاظ عامیانه و ضربالمثلهای زیبا از بارزترین مشخصه های غزلیات قهرمان بشمار میرود.
خلاصه ماشینی:
پس از این ، اصلیترین ویژگیهای سبک هنـدی ، همچـون : افزونـی بسـامد تصـویرهای پارادوکسـی ، مضـمونیابی ، اسـتفاده از تجربیات ساده و روزمره زندگی ، کاربرد الفاظ کوچه و بازاری ، موتیفهای تـازه ، زنجـه مـوره ، باریک اندیشی ، اسلوب معادله ، تشخیص ، رواج نوعی حکمت و استدلال عامیانـه ، حسـامیزی ، ارسال المثل ، ایجاز، نظیره گویی و تکرار قافیه بهمراه نمونه های کافی تحلیل شده است .
ایـن ویژگی در غزلیات قهرمان نیز دیده میشود: از آن چـو زلـف نکویـانم از شکسـته دلـی کــه عهــد او ســر زلــف شکســته را مانــد (حاصل عمر:ص ٣٦) شاعر برای بیان پیمان شکنیها از اصطلاح زلف شکسته استفاده کرده و بی پناهی خـود را با سایه مقایسه و بیان کرده است : از نظر ارزش حتی از خاک هم کمتر هستم .
هر چند ایجاز در پـیش از ایـن دوران وجـود داشته ولی گویا شاعر سبک هندی تعمدی در اینکار داشته است ؛ البته شعرایی چون صائب و کلیم بهتر از بقیه از عهدة کار بر آمده و اندیشه های نو و تازه خود را در یک بیت و گـاهی یک مصراع گنجانده اند، اما پیروان بعدی آنان نتوانسته ند حق مطلب را ادا کنند و ایجـاز در شعر آنان بابهام منجر شده که همان ایجاز مخل است .
ساختار صـوری و محتوایی غزلیات قهرمان ، همانند غزل سبک هندی هرچند بلحاظ طولی وحدت ندارد و هر بیت از نظر مضمون مستقل است ، با اینحال چون شاعر در تشکیل شبکة احساس ، خیـال و اندیشة خود از امور، پدیده ها و اشیاء طبیعی و محیطی بهره میبـرد و واژه هـا و موتیفهـای خاصی ، همچون :حباب ، شبنم ، غنچه ، زلف و شانه ، آیینـه ، سـایه و نقـش پـا و قـدم و...