چکیده:
در نثر فنّی و مصنوع، آرایش لفظی، تصویرآفرینیهای بدیع و اصرار بر کاربرد انواع صورخیال و صنایع بدیعی از اهمیّت خاصی برخوردار است که نمونه بارز این کاربرد را میتوان در نفثه¬المصدور مشاهده کرد و به این دلیل، آن را نمونه اعلای نثر فنّی و مصنوع دانسته¬اند.
زیدری نسوی با بیانی شاعرانه و تخیّل بسیار غنی و بی¬نظیر، گوشه¬هایی از تاریخ ایران را در قرن هفتم ـ که همزمان با حمله خانمانسوز و ویرانگرانه مغول است ـ با تسلّط کامل بر نویسندگی، به نگارش درآورده است.
انواع صورخیال، به عنوان ابزار تصویرآفرینی و مضمون¬پردازی، در اختیار مولّف بوده تا اندیشه¬ها و احساسات خود را در لباس الفاظ زیبا جلوه¬گر سازد که در این عرصه، انواع استعاره بویژه استعاره مکنیّه در خلق تصاویر و تعابیر بکر و بدیع و ترکیبات نغز و ملموس از برجستگی و تمایز ویژه¬ای برخوردار است.
در این مقاله سعی شده است تا علاوه بر نشان دادن قدرت و توان نویسنده و بیان وسعت اندیشه و نشان دادن گستردگی دایره لغات، به اشکال گوناگون استعاره مکنیّه پرداخته شود و پس از ذکر و تحلیل مثال¬هایی از نفثه¬المصدور، میزان کاربرد و شیوه به¬کارگیری هریک برای آفرینش تعابیر دلنشین و مضامین نو و تعجّب برانگیز نمایانده شود.
خلاصه ماشینی:
» (بلاغت تصویر، فتوحی : ص٧٣) چون فضای حاکم بر جامعه همراه با غم و رنج و خفقان بسیار است ، نویسنده، کبودی و تیرگی آسمان و ابرها را، امری طبیعی نمیداند، بلکه با نسبت دادن حالات انسانی به آسمان ، او را در این غم ، شریک و سهیم میداند که به علت ابراز همدردی و نشان دادن عزاداری، لباس سیاه را ـ که نشانی از ماتم و مصیبت است ـ پوشیده که این اسناد مجازی را علاوه بر «تشخیص » یا «جان بخشی » ـ که در قلمرواستعارة «مکنیه » استـ میتوان آرایۀ بدیعی «حسن تعلیل » دانست که یکی از خیالیترین صنعتهای بدیعی است که عموما با صورخیال «شخصیت بخشی » یا «انسان انگاری» ذکر میشود که موجب تقویت جنبۀ ادبی و هنری زبان و مفاهیممیگردد که زیدری نسوی نیز به خوبی از عهدة این کاربرد برآمده است .
(نفثه المصدور، ص ٨٦ ـ٨٧) «بلا» امری معقول و غیرقابل لمس است و حواس پنجگانه ، از درک یا تصور مادی آن، عاجز و ناتوان میماند؛ اما نویسنده ، با نسبت دادن رفتار و اعمال موجودات مادی و غیرانسانی ، آن را دیداری و عینی ساخته ؛ یعنی «بلا» را همچون حیوانی درنده و شکارکننده دانسته که در اطراف زیدری نسوی ، کمین کرده و منتظر فرصت مناسب است و در حالتی ـ که دهان گشاده تا شکار نماید ـ مؤلف PDF created with pdfFactory trial version www.