چکیده:
ابومسلم خراسانی، نخستین شخصیت تاریخی ایران پس از اسلام است که در پرتو کارویژههای تاریخی، که از منظر ذهنیت ایرانیان، نتایج عمیق و دیرپایی به دنبال داشت، جنبه حماسی و اسطورهای به خود گرفت. درباره عملکرد واقعی و تاریخی ابومسلم، اگرچه نکات مبهم و ناگشوده، کم نیست، با این همه، تحقیقات و پژوهشهای فراوان در این زمینه هم از سوی محققان ایرانی و هم بیگانه صورت گرفته است. در این پژوهشها تاکید اصلی بر جنبه تاریخی وی بوده و تحلیل مستقلی درباره وجوه اساطیری و کارکرد حماسی روایتی وی صورت نگرفته است! از این رو، در مجموعه این نوشتهها نمیتوان به علت یا علل ماندگاری روایت ابومسلم خراسانی تا روزگار معاصر در میان ایرانیان و ترکان پی برد. این مقاله ضمن بهرهگیری از منابع تاریخی، با تکیه بر ابومسلمنامه طرسوسی که مهمترین متن داستان ابومسلمنامه است، در صدد پاسخگویی به چرایی این موضوع میباشد. البته از آنجا که بسیاری از داستانها و روایات مربوط به حماسه ابومسلم از تاریخ منشا گرفته است، اشارههایی به منابع تاریخی برای روشنتر شدن فضای موضوع اجتناب ناپذیر است. در پاسخ به علت ماندگاری این روایت فرضیه این تحقیق آن است که راز این موضوع را باید در نیاز هویت ایرانی در تکرار آن جستجو نمود.
خلاصه ماشینی:
سروده شدن حماسه ملی ایران در سدة چهارم هجری و سپس بازگویی داسـتان هـای شـاهنامه توسط نقالان در مکان های عمومی و نیز نوشته شدن داستان های حماسی عیاری چون ابومسلم نامه ، اسکندرنامه ، حمزه نامه و نیز سمک عیار و نقل آنها توسـط قصـه گویـان و اقبـال مـردم بـه آنهـا در چارچوب آنچه گفته آمد، قابل بررسی است .
امـا بـه احتمـال قـوی و بـا توجـه بـه برخـی قـرائن ، او از داستان سرایان دربار محمود غزنوی بوده که در کنار قصه گویان دیگر این دوره فعالیت داشته اسـت (ابومسلم سردار خراسان در سنن حماسی ایران و ترک، ملیکوف : ١٧) به نظـر ملـیکـوف در همـه نسخه های خطی این کتاب نام ابوطاهر طرسوسی و سلطان محمود غزنوی با هم آمـده و بـه همـین خاطر به باور وی نویسندة این کتاب در این دوره میزیسته است (همان ).
دربارة قصه گویی و روند تاریخ داستانسرایی در دورة صفویه پژوهش های ارزشمند صورت گرفته است (داستانگزاری و داستانگزاران تا دورة صفوی: همان ، صفا و قصه خوانان در تاریخ اسلام و ایران ، جعفریان ) اما آنچه در این نوشته ها حائز اهمیـت اسـت ، جایگـاه بـالای داسـتان حماسـی ابومسـلم خراسانی و حساسیت علما نسبت به آن میباشـد کـه البتـه ایـن موضـوع توجـه و علاقـۀ برخـی از محققان را به خود جلب نموده است .