چکیده:
نیایش به عنوان شکلی از رفتار دینی که هدف از آن، جستن ارتباط با موجودیتی است که فرد نیایشگر او را به عنوان آفریدگار خود یا موجودی روحانی در نظر میگیرد؛ در ادیان مختلف به شکلهای گوناگونی صورت میپذیرد. در همین زمینه از گذشته تا به امروز همواره نحوه نیایش و پرستش هر مردمی، به عنوان یکی از مهمترین عناصر و آموزههای دینی مورد توجه پژوهشگران این عرصه بوده است. عطار نیشابوری، از جمله عارفان، سخنسرایان برجسته و نابغه زبان فارسی است که از شگرد نیایش برای بیان آموزه های اخلاقی و عرفانی خود سود میجوید و بسیاری از تعالیم والای خویش را در خلال این نیایشها طرح و به مخاطبان خویش به طور مستقیم و غیرمستقیم القا میکند و برخی از درماندگیها و حیرانیهای بشر را در کره خاک به تصویر میکشد و در مناجات با خدا، در پرتوی از امید، سخن از زندگی و زیستن معنوی و مرگی عارفانه میراند که برای سرگشتگیهای بشر امروز، میتواند راهکارهایی ارائه دهد یا با آنها همدلی و همنوایی کند. در برخی موارد نیز، این نیایشها بسیاری از معضلات و نابسامانیهای جامعه روزگار خویش و مناسبات قدرت را طرح و نقد میکنند. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی به بررسی برخی از نیایش های عطار و بیان ویژگی های آنها در مثنوی های وی می پردازد.
Prayer as a form of religious behavior is intended to seek contact with the existence of the eternal that the individual worshiper bounces him as his creator or spiritual being into consideration.Worshipping is performed in different ways in various religions. Since the old days the ways of praying and worshiping among people as one of the most important elements of religious teachings have been of great interest to researchers. Attar is a prominent Sufi poet and genius of the Persian language who takes advantage of prayer to express his moral and spiritual lessons. He offers many of his sublime lessons in these prayers and teaches his audience directly and indirectly and visualizes many humans’ inabilities and perplexities on Earth and praying God, in the light of hope. He speaks of life and spiritual life and death that can offer solutions for the problems of human or to conform him or offer him sympathy and help.In some cases, the prayers criticize most of the problems, disorders, and power relations of the society. This study investigates some of Attar’s prayers and their features in his couplet-poems
خلاصه ماشینی:
عطار نیشابوری، از جملۀ عارفان ، سخن سرایان برجسته و نابغه زبان فارسی است که از شگرد نیایش برای بیان آموزه های اخلاقی و عرفانی خود سود میجوید و بسیاری از تعالیم والای خویش را در خلال این نیایشها طرح و به مخاطبان خویش به طور مستقیم و غیرمستقیم القا میکند و برخی از درماندگیها و حیرانیهای بشر را در کرة خاک به تصویر میکشد و در مناجات با خدا، در پرتوی از امید، سخن از زندگی و زیستن معنوی و مرگی عارفانه میراند که برای سرگشتگیهای بشر امروز، میتواند راهکارهایی ارائه دهد یا با آنها همدلی و همنوایی کند.
از جمله تعلقات ذهنی او را به اصول مکتب خراسان و بایزیدیه در باب سکر و محبت میرساند: ای جــهــانــی خــلــق حــیــران مــانــده تــوبــه زیــر پــرده پــنــهــان مــانــده بــا دلــی پــردرد و جــانــی بــادریــغ ز اشـــتیــاقــت اشــــک میبــارم چو میغ گــر دریــغ خــویــش بــرگــویــم تــو را گـم بـبــاشــــم ، تــا یـکـی جـویـم تـو را ج رهــبــرم شــــو؛ زآنــکــه گــمــراه آمــدم دولــتــم ده ، گــرچــه بــیــگــاه آمــدم ج هــرکــه در کــوی تــو دولــتــیــار شــــد در تو گم گشــــت و ز خود بیزار شــــد نیســــتم نومیــد و هســــتم بی قرار بــوک درگــیــرد یــکــی از صــــدهــزار (همان : ٢٣٩) در برخی از نیایشهای عطار، تزاحم تصاویر شاعرانه و تشبیهات زیبا و کاربرد موتیفهای ادبی تابلویی بینظیر در ذهن خواننده ترسیم میکند که بر قدرت و تأثیر نیایش و لایه های ارتباطی آن میافزاید: گـل از شـــوق تو خنـدان در بهـارســــت از آنــش رنــگــهــای بــیشــــمــارســــت نــهــی بــر فــرق نــرگــس تــاجــی از زر فشــــانــی بــر ســــر او ز ابــر گــوهــر بــنــفشــــه خــرقــه پــوش خــانــقــاهــت فــگــنــده ســــر بــبــر از شــــوق راهــت چو ســـوســـن شـــکر گفت از هر زبانت ازآن افـراخــت ســــر ســــوی جـهــانــت ز عشـــقــت لالــه هر دم خون دل خورد ازاین مـانـدســــت دل پر خون و رخ زرد هــمــه از شــــوق تــو حــیــران بــرآیــنــد بــه ســــوی خــاک تــو ریــزان درآیــنــد (الهی نامه ،عطار، ١٢٤) حضور گستردة آیات قرآن در نیایشها و تحمیدهای مثنویهای عطار عطار، از جمله عارفانیست که قرآن ، در جلوه های گوناگون لفظ و معنا در آثار وی حضوری چشمگیر دارد.