چکیده:
برای ارزیابی اثرات تغییر الگوهای سیمای سرزمین بر فرایندهای بومشناختی میتوان از کمیسازی ساختار سیمای سرزمین استفاده کرد؛ زیرا این نمایهها بهسادگی اندازهگیری میشوند و به هزینه و زمان کمی نیاز دارند. در پژوهش حاضر، اثرات بومشناختی تغییر کاربری سرزمین بر ساختار طبیعی حوضۀ قرهسو بررسی شد تا براساس آنها، مناطق متأثر از تغییر کاربریها مشخص شود. ابتدا تغییر مساحت کاربریها بین سالهای 1363 و 1392 محاسبه شد. سپس، تغییرات الگوهای مکانی کاربریها با استفاده از نمایههای سیمای سرزمین بررسی شد. سرانجام، براساس کاربری فعلی یک شاخص، اثرات بومشناختی برای منطقه تعریف شد. نتایج نشان داد طی سالهای بررسی، مساحت جنگل 12 درصد و کشاورزی 5 درصد کاهش و مساحت مناطق مسکونی و صنعتی 292 درصد، مراتع 143 درصد و جاده 176 درصد افزایش یافته است. تحلیل نمایههای سیمای سرزمین بیانگر کاهش پیوستگی، افزایش تکهتکهشدگی و روند تخریب سیمای سرزمین است. نقشۀ شاخص ترکیبی اثرات بومشناختی مشخص کرد حدود 28 درصد منطقه در معرض اثرات بومشناختی زیاد و بسیار زیاد است. این مناطق پایهای برای مطالعات آتی هستند و اقداماتی از قبیل تقویت مدیریت سرزمین و کاهش تکهتکهشدگی سرزمین در آنها ضروری است.
خلاصه ماشینی:
دانشیار، دانشکدة مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان ، گرگان ، ایران (تاریخ دریافت : ١٣٩٥/٠٩/٠٧؛ تاریخ پذیرش : ١٣٩٥/١١/٢٠) چکیده برای ارزیابی اثرات تغییر الگوهای سیمای سرزمین بر فرایندهای بوم شناختی میتوان از کمیسازی ساختار سیمای سرزمین استفاده کرد؛ زیرا این نمایه ها به سادگی اندازه گیری میشوند و به هزینه و زمان کمی نیاز دارند.
پرسش اصلی این پژوهش به این گونه مطرح مـیشـود کـه رونـد تغییـر کـاربری در حوضۀ قره سو به چه شکل بوده است و منـاطق تحـت بیشـترین تـأثیر در چـه بخـش هـایی قـرار گرفته اند؟ به این منظور، ابتدا تغییر کاربری در بین سال های ١٣٦٣ تا ١٣٩٢ بررسی شد.
, 2015: 248 چندین دهه است کـه انـدازه گیـری کمـی الگوهـای سـیمای سـرزمین در غالـب نمایـه هـا یـا شاخص های سیمای سرزمین برای برقراری ارتباط بین فرایندهای بوم شناختی و محـیط زیسـتی بـا الگوهای سیمای سرزمین استفاده مـیشـوند (٤٧٨ :٢٠٠٤ ,.
ارزیابی روند تغییرات کاربری با استفاده از نمایه های سیمای سرزمین برای بررسی بیشتر اثر تغییر کاربری بر ساختار طبیعی منطقه ، تغییرات الگوهـای سـیمای سـرزمین بین سال های ١٣٦٣ تا ١٣٩٢ بررسی شد.
نمایه های سیمای سرزمین استفاده شده در ارزیابی روند تغییرات کاربری (برگرفته از شیخ گودرزی و همکاران ، ( رجوع شود به تصویر صفحه ) شاخص اثرات بوم شناختی تغییر کاربریها در این مرحله ، براساس نقشۀ کاربری فعلی منطقه (١٣٩٢) یک شاخص اثرات بـوم شـناختی تغییـر کاربریها برای منطقه تعریف شد و مناطق تحت بیشترین تأثیر شناسـایی شـدند.
شاخص اثرات بوم شناختی تغییر کاربریها نتایج محاسبۀ نمایه های سیمای سرزمین به تفکیک زیرحوضه ها در جدول ٦ ارائه شده است .