چکیده:
دیدگاه نگارش مصحف امام علی علیهالسّلام بر اساس ترتیب نزول، در میان فریقین دیدگاهی دیرینه است، اما در بین معاصرین مخالفانی نیز دارد. بررسی ادله موافقان و مخالفان راهی است برای درک حقیقت مطلب. اهل سنّت علیرغم ابراز این دیدگاه، غالبا دلیلی برای اثبات نظر خود ارائه ندادهاند. در مقابل یکی از استنادات علمای شیعه برای اثبات ترتیب نزولی بودن مصحف امام علیهالسّلام، روایاتی از اهل سنّت بوده است که عبارتاند از: روایات ابن سیرین و روایات گزارش ترتیب مصحف امام علی علیهالسّلام. بررسی دقیق عبارات این روایات نشان میدهد که روایات فوق، دلالتی بر ترتیب نزولی بودن مصحف امام علی علیهالسّلام ندارند.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش از جهت طرح دقیق هریک از روایات و بررسی عبارات هر روایت بهصورت جداگانه و طرح ادلۀ موافقان و مخالفان دلالت آنها بر ترتیب نزولی بودن مصحف امام علیهالسلام ، پژوهشی نوین است.
سخن منسوب به ابن فارس(م 395ق)۱ به احمد بن فارس نسبت دادهاند که وی ضمن بیان ترتیب مصاحف صحابه، دربارۀ ترتیب مصحف امام على علیهالسلام این گونه اظهار داشته است: «فمنهم من رتبها على النزول و هو مصحف علی كان أوله اقرأ، ثم المدثر، ثم ن، ثم المزمل، ثم تبت، ثم التكویر، و هكذا إلى آخر المكی و المدنی.
نتیجه در دیدگاه اهل سنّت نمیتوان استدلالی دربارۀ ترتیب مصحف امام علیهالسلام ارائه کرد و جای این احتمال باقی میماند که ممکن است این عقیده ریشه در برخی از روایات آنها داشته باشد که مورد استناد پژوهشگران شیعه قرار گرفتهاند.
روایات ابن سیرین(110ق)۵ از محمد بن سیرین روایاتی راجع به مصحف حضرت علی علیهالسلام وارد شده است که برخی ادعا نمودهاند در بین اهل سنّت این روایات، منشأ اعتقاد به ترتیب نزولی بودن مصحف امام علیهالسلام بوده است.
این نشان میدهد که خبر تأییدنشدهای دربارۀ چینش مصحف حضرت علی علیهالسلام بر اساس ترتیب نزول در جامعۀ آن روز مطرح بوده است و ابن سیرین قصد داشته در این مورد اطمینان کسب نماید و لذا از عکرمه راجع به آن سؤال میکند.
وی کلام ابن سیرین را انکار کرده است و ضمن نفی ترتیب نزولی بودن مصحف امام علیهالسلام اعلام میکند اگر جن و انس هم جمع شوند و بخواهند آن را این گونه تألیف کنند، نمیتوانند.