چکیده:
اساس واژهسازی اشتقاقی در زبانهای دارای دو ساختار صرفی لایهای و قالبی به ترتیب وندها و وزنها هستند. همچنین مدل اسکلت ـ بدنه معنایی انگارهای تقریباً نو در دانش ساختواژه است که پژوهشهای صورت گرفته در چارچوب آن تنها به تحلیل عملکرد معنایی وندها در زبانهایی با ساختار صرفی لایهای و خطی پرداخته است. پژوهش حاضر با مد نظر قرار دادن وزن اشتقاقی فَعَّال در زبان عربی با روش توصیفی - تحلیلی به ارزیابی این مدل در زبانی با ساختار قالبی میپردازد و عمکرد معنایی این وزن را در مقایسه با عملکرد معنایی وند «ـگر» در زبان فارسی که زبانی با ساختار خطی است، مورد بررسی قرار میدهد. در پی این جستار سازگاری نظام معنایی اسکلت ـ بدنه با زبان عربی تأیید، و بر شباهت بالای دو وند و وزن یادشده تأکید میشود. در نهایت سطوح معنایی واژههای متشکل از دو سازه اشتقاقی فوق متمایز و مشخص میشوند.
خلاصه ماشینی:
مطالعه تطبیقی عملکرد معنایی وند ـگر در زبان فارسی و وزن فعال در زبان عربی سارا رضایی1 منصوره زرکوب2 سید محمدرضا ابن الرسول3 عادل رفیعی4 چکیده اساس واژهسازی اشتقاقی در زبانهای دارای دو ساختار صرفی لایهای و قالبی به ترتیب وندها و وزنها هستند.
نکته سوم نیز حاکی از این مطلب است که نمونههای ساخته شده بر اساس وند ـگر و وزن فعال نشان میدهد در حالیکه نمونههای فارسی همواره دارای مفهوم فرآیندی هستند، در نمونههای عربی هر دو مفهوم پویا و غیرپویا به چشم میخورد.
بر اساس نکات فوق اسکلتهای معنایی زیر برای وند ـگر و وزن فعال مطرح میشود: به تصویر صفحه رجوع شود به گفته رفیعی (1386) در فرآیند تولید صفات دارای ـگر، این پسوند ضمن پذیرش یک پایه در درون اسکلت معنایی خود، به علت هسته بودنش، اسکلت معنایی خود را بر واژه حاصل مسلط میسازد.
چنانکه اشاره شد، واژههای مشتق از وند ـگر و وزن فعال علاوه بر کارکرد وصفی، دارای کاربرد اسمی نیز هستند و این کارکرد را در فرآیند تبدیل صفت به اسم مییابند.
در زبان عربی نیز وضعیت مفاهیم جای گرفته در بدنه معنایی به همین منوال است و بهطور مثال واژه بحاث به معنی پژوهشگر ممکن است بهعنوان اسم شغل بهکار رود و یا بهعنوان اسم گروه/ طبقه استفاده شود.
در زبان عربی نیز در ساخت اسم مشتق بر وزن فعال مفهوم عینیت با بدنه معنایی ریشه پیوند میخورد و گویشور متناسب با نیازهای محیطی، واژه حاصل را برای اطلاق بر انواع مختلفی از اسامی بهکار میبرد.