چکیده:
شادروان عباس اقبال آشتیانی ( 1314 ه.ق.- 1334 ه.ش.) یکی از پیشروان و بزرگان تحقیق در ایران
است.آثار او و همدورگانش پایه های تحقیق در ایران هستند و بازخوانی آنها ازاین جهت اهمیت دارد.
این مقاله به بررسی و نقد تصحیحات فارسی عباس اقبال و ارزشگذاری آنها میپردازد.
خلاصه ماشینی:
کتابخانة ملی پاریس که توسط قزوینی معرفی شده بود به چاپ رسیده و مصحح جز در موارد نقص متن از نسخ دیگر بهره ای نگرفته است و مقدمه و تعلیقات تاریخی مفصل آن بخوبی از ذوق تاریخی اقبال و نفوذ قزوینی حکایت میکند.
این کتاب اولین نمونة چاپ تک نسخه ای به صورتی دقیق در ایران است و در زمان خود حادثه ای مهم به شمار می رفت و با وجود اینکه بی عیب نیست و حتی قزوینی هم نقدی خصوصی بر آن نوشته است ٢ ، هنوز هم متنی معتبر به شمار میرود.
این دو کتاب دو خصوصیت مشترک دارند؛یکی اینکه هر دو نشانه ای از تحقیقات اقبال درباره ملل و نحل و به خصوص درباره تشیع در پاریس هـستند، کـه ١ - حدایق السحر، صج ٢ - تصحیحات حدایق السحر، فرهنگ ایران زمین ،ج ٢٠صص ٣٨-١ ٣ - تبصرة العوام ، ص ط نتیجه آن کتاب خاندان نوبختی است و دیگر اینکه هر دو از محل دویـست هـزار ریـال سـود معاملـة تریاکی که حاج امین التجار اصفهانی برای کارهای عام المنفعه در اختیار سید حسن تقی زاده گذاشـته بوده است ، به چاپ رسیده اند و شاید علت عجله در کار هم همین بوده است ١.
چاپ این کتاب ظاهرا یکی از برکات حضور قزوینی در ایران است که در تصحیح متن هم به اقبال کمکهایی کرده است .
کتاب دیگر «مجمع التواریخ » خلیل مرعشی صفوی در تاریخ اواخر دورة صفویه است که بر اساس نسخه ای متعلق به آیت الله مرعشی که مرحوم اقبال آن را نسخة اصل مینامد همراه با فهارس و تعلیقات مختصر و مفیدی چاپ شده و معتبر است .