چکیده:
شکیبای کرمانی یکی از شاعران خوش قریحه اما گمنام قرن دوازدهم است. نسخه خطی منحصر به فرد دیوان این شاعر با شماره 3892 در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است. دیوان شامل غزلیات، قصاید، قطعات ، رباعیات و یک مستزاد است. از جمله ویژگیهای شعری شکیبا در این دیوان مواردی مانند تصویرسازی زنده، بکارگیری صنایع ادبی استادانه، تلاش در آفرینش واژههای خوشآوا، گویا و تاثیرگذار، انتخاب اوزان خاص و متناسب با مفهوم مورد نظر در اشعار، بکارگیری ردیفهای فعلی طولانی و گاهی نیز پرسشی که غنای شعر و کمال مفهوم قافیه را در پی دارد و نیز استفاده به موقع و شاعرانه از صنایع ادبی در حوزه بدیع لفظی و معنوی است. روش کار در این مقاله بررسی سبکی و محتوایی دیوان شاعر از سه منظر فکری، زبانی و ادبی با هدف دستیابی به میزان موفقیت سراینده به عنوان یکی از شاعران دوره بازگشت در پیروی از شاعران سبکهای شعری پیش از خود بوده است. در نتیجه میتوان وانمندی شکیبا را به عنوان یکی از سرایندگان خوش قریحه دوره بازگشت در پیروی از شاعران سبکهای پیش از خود و موفقیت وی در انعکاس ساختار فکری، زبانی و ادبی آنها در اشعار خود مورد تایید قرار داد.
خلاصه ماشینی:
از جمله ویژگیهای شعری شکیبا در این دیوان مواردی مانند تصویرسازی زنده ، بکارگیری صنایع ادبی استادانه ، تلاش در آفرینش واژه های خوش آوا، گویا و تاثیرگذار، انتخاب اوزان خاص و متناسب با مفهوم مورد نظر در اشعار، بکارگیری ردیفهای فعلی طولانی و گاهی نیز پرسشی که غنای شعر و کمال مفهوم قافیه را در پی دارد و نیز استفاده به موقع و شاعرانه از صنایع ادبی در حوزه بدیع لفظی و معنوی است .
ک: یادداشت ٣ ٨ - بحـــق سـاقی کـــوثر علـــی آن اعـــلی کــه در دو کـــون بود مشـکلات را حلال (قص ١٠/٤) بزرگـــوار خــــدایا بــــه ســــوره ط ــه بحــــق ســـوره نـــــور بســـــوره انفــــال (قص ٩/٤) چندانکه نظر دارم در کعــبه و بتخـــانه ترســا و مسلمــان را جویای تو می بینم (غ ٦/٢٣) از پا دمی در کوـــی او منشین به جستجوی او در بند مشکین موی او داری شکیبا گرسری (غ ٨/٤٠) د) مدح و ستایش بزرگان و پادشاهان : در اشعار باقی مانده از دیوان شاعر، قصایدی در مدح و در مواردی نیز رثای بزرگان و صاحب منصبان روزگار او وجود دارد که در آنها شکیبا مهارت خود را در توصیف ممدوحان به نمایش گذاشته است که از آن میان باید به قصیده ای ٣٢ بیتی در رثای کریمخان زند با مطلع «دریغا نیر اعظم کریمخان / ز برج طالع ایرانیان رفت »(قص / ٧) یا قصیده ای در مدح شاهزاده بوالفتح (قص /٥)، قصیده ای در مدح میرزا ابوالحسن خان بیگلربیگی(قص /٤)، قصیده ای مدحی برای ممدوحی نامعلوم به دلیل افتادگی در مصراع نخست قصیده (قص / ٦)، نیز قصیده دیگری نیز که ممدوح مشخصی ندارد( قص / ٣) همچنین قصیده ای در رثای میرزا عبدالحسین نامی(قص / ٨) اشاره نمود که شاعر در بعضی از این قصاید با سرودی ماده تاریخی به مناسبتی خاص مانند تاریخ وفات ، تاریخ بازسازی بنایی قدیمی یا انجام کاری بزرگ اشاره کرده است .