چکیده:
خراسان به عنوان منطقهایبزرگ و با اهمیت، پذیرای بسیاری از ادیان و مکاتب بوده است. یکی از مهمترین رویدادهایی که در عصر امام رضا (ع) در خراسان رخ داده است، بحث مناظرههای آن حضرت با بزرگانزردشتی، یهودی، مسیحی و صابئین است. دین یهود هم با پیشینۀ تاریخیای که دارد، از جمله ادیانی است که در دورههای تاریخی مختلف وارد ایران و سپس خراسان شد. حضور یهودیان در خراسان در عصر امام رضا (ع) در روایات و احادیث به جای مانده مسلّم فرض شده است. اما وثاقت تاریخی حضور آنان در این منطقه آنچنان که باید و شاید بررسی نشده است. از این رو، ما در این مقاله بر آنیم تا با رویکرد تاریخی- تحلیلی، وثاقت حضور یهودیان در این منطقه را همراه با ذکر محلهها و بزرگان یهودی بررسی کنیم.
خلاصه ماشینی:
بیتردید، یهودیان به مرور زمان در طـی چنـد مرحلـه از سـمت غـرب ایـران ، وارد ایـن سرزمین شده و ابتدا در قسمت های جبال مانند همدان و نهاوند و سپس در شرق ایـران و بـه ویـژه در خراسان ساکن شدند.
البته مقصودمان از عصر امام رضا (ع ) نیز، صرفا زمان حضور حضرت در خراسان نبوده ، بلکه قرن های دوم و سوم هجری قمری مد نظر بوده است .
مهاجرت یهودیان به ایران تاریخ سکونت قوم یهود در ایران به حدود سه هزار سال پیش و هنگام مهاجرت اجبـاری آنـان از فلسطین به آشور، بابل و بخش های غربی و مرکزی ایران در طی چند دورة متوالی باز میگـردد١.
بختنصر در سال ٥٩٧ پیش از میلاد به فلسطین لشکر کشـید و فرمان داد حاکم کشور یهود را با خانواده اش به همراه چندین هزار تن از ساکنان آن ، به اسارت به بابل 2 گسیل دارند بنابراین ، یهودیان ایران قریب ٢٧٠٠ سال از ٤٠٠٠ سال تاریخ پیدایش دینشان را در ایران زیسته - اند، و به عبارت دیگر، بیش از نیمی از این دوران ، سرزمین ایران زادگاه و پرورشگاه و جایگاه تلاش و 3 کوشش این قوم بوده است .
همچنـین ، مورخـان از وجـود دو ملاقات تاریخی بین یهودیان بابل و حاکمان مسلمان که یکی مابین مشایخ یهودی و حاکم مسلمانان در زمان فتح ایران و دیگری در بیست و پنج سال بعد، مابین امام علی (ع ) و گروه بزرگی از یهودیـان 11 اتفاق افتاده خبر میدهند.