چکیده:
مقالۀ حاضر به تأثیرپذیری متون عرفانی از قرآن و نهج البلاغه، در مقولۀ حیرت (ششمین وادی از وادیهای سیر و سلوک عارفانه) میپردازد. قرآن معجزۀ بزرگ پیامبر اکرم (ص) هم از جنبۀ خارقالعاده بودن و هم از جنبههای لفظی و شیوایی ظاهری و هم زیبایی الفاظ، باعث شگفتی همۀ ادیان جهان شده است. تصوّف و متون عرفانی- اسلامی از کلام الهی نشأت میگیرد. حیرت و مصادیق آن نیز از این مقوله مستثنی نیست. این مرحله از عرفان، واپسین گدار سالک در نشئۀ عبودیست. به عبارت دیگر عاقبت حیرانی، حیرانی است. تجلّیّات الهی معمّاهای هستی، شگفتیهای آفرینش، زیبایی و... از مصادیق و انگیزههای حیرت محمود، و تفکّر در ذات خداوند، جهل و نادانی، دور افتادن از مراتب معنوی و... از مصادیق حیرت مذموم در قرآن و نهج البلاغه است. به علّت تعدّد متون و کثرت مصادیق، در این جستار به ذکر نمونههایی از آثار عرفا از قبیل؛ کشف المحجوب هجویری، آثار عطّار، مولانا و ...بسنده شده است.
The effects of the Holy quran and Nahjolbalaghah on Mistic texts on astonishment (Heirat)
This article tries to invest how the Holy quran and Nahgolbalagha affect the mistic texts on the issue of astonishment (Heirat which the sixth step in mistic behavior). The Holy quran which is the miracle of the great prophet has wondered all religions because of its wonderfulness its formal fluencyits literal aspects and because of beauty of vocabulary used in it.
Because this book is not written by any person and because the creator of all existance has sent it down to the heart of the holly prophet this book has unlimited aspects and meanings.
Mysticism and Islamic mistic books are affected by Divine words. The doctrine of mistics has roots in Quran and tradition (sonnah) and informationt. Sometimes these sources have affected it.
Astonishment (Heirat) and its meanings are not excepted from this subject.
This step of mysticismis the last place for those who follow the spiritual path in drunken state of slavery. Misticin all of the steps of behaviour is endowed with slavery qualities and until he lives in this mortal worldis astonished in the endless beauty of the creator.
in other words. the end of Astonishment is Astonishment. Apearances of Allah puzzles of existance wonders of creation beauty and are aspects and meanings of praiseworthy astonishment:
Thinking about essence of Allah ignorance to be thrown away of spirit paths that effects on mystic contexts,are aspects and meanings of blameworthy astonishment: Islamic mistic books are affected by all these aspects.
Because of plurality of contexts and bookswe have mentioned only afew samples like “ kashfolmahjoob” of “hojviri” and literary works of “Attar” and Moulana.
خلاصه ماشینی:
(قرآن کريم ، ٦/٧١) در شرح تفسير الميزان در مورد اين آيه آمده اسـت ، خداونـد «مثـال زده اسـت بـه انسـان متحيري که در کار خود سرگردان است ، و دربارة سـعادت خـود عـزم راسـخي نـدارد، و لـذا بهترين راه سعادت و مستقيم ترين راه رسيدن به هدف را کـه قبـل از او هـم کسـاني آن راه را پيموده و به هدف رسيده اند، ترک مي گويد، آن گاه سرگشته و حيران مانده ، شيطان ها محاصـره اش نموده ، و به سوي هلاکش مي خوانند، هرچه هم که يـاران هـدايت يافتـه اش بـر او بانـگ مي زنند، و به سوي هدايتش دعوت مي کنند، قبول نمي کند.
معمـاي بـزرگ بشر از آغاز خلقت تاکنون سه چيز بوده است :«کجا بوده و از کجا آمده ايـم ؟، کجـا مـي رويـم ؟ اينجـا چـه بايـد بکنـيم ؟» (همـايي، ١٣٨٥: ٢/٧٦٢) پيـامبر اکـرم (ص ) و حضـرت علـي (ع ) مي فرمايند: خدا رحمت آرد بر کسي که اين سه سؤال را از خود بپرسد: از کجـا آمـده اسـت ؟ اينجا چه بايد بکند؟ و عاقبت به کجا خواهد رفت ؟ بزرگان معتقدند، عقل به تنهايي نمي توانـد معماهاي هستي را حل کند و دچار حيرت مي گردد.
»(فراهي هروي، ١٣٦٤: ٤٧١) بنابر آنچه گفته شد، نوع و ميزان حيراني در قيامت بازتاب ميزان و نوع حيراني انسان هـا در دنيا است ؛ کسي که در اين دنيا چشم دلش از ديدن جلوه هاي الهي نابينا باشد و در امـور فـاني دنيا خود را گم کرده و سرگشته باشد، در آخرت بيش تر پشيماني خواهد برد.