چکیده:
سنگ قبرها یکی از پر رمز و رازترین منابع تاریخ گذشتگان به شمار میروند سنگ قبرهای هر منطقه و
کشوری تحت تاثیر معماری، معیشت و فرهنگ آن منطقه است. معرفی شخصیتها، آیات و احادی،،
اشعار و سایر اطلاعات تاریخی که بر روی سنگ قبرها حکاکی شده، مجموعة بسیار خوبی برای
بررسی تاریخ، فرهنگ و هنر آن مناط محسوب می شود و می تواند موقعیت اجتماعی، اعتقادات و
باورهای مردم دوره خود را در اختیار بشر امروزی قرار دهد.
در این پ ژوهش تلاش شده است نقوش روی سنگ قبور گورستان سفیدچاه بهشهر از لحاچ چیستی و
دلیل ایجاد این نقوش و نیز ارتبا این نقوش با موقعیت اجتماعی، شغل، جنسیت متوفی و همچنین باورها
و اعتقادات مردم، مطالعه و بررسی شود و سپس بین این نگاره ها با نگاره های گورستان های مشابه و
همدوره خود )قبرستان های محوطة امامزاده باباسیفالدین دره شهر، نهارخوران گرگان، نقوش قبرهای
محوطه شهیدگاه بقعة شیخ صفی الدین اردبیلی، گورستان دارالسلام شیراز، قبر انوشیروان در اردستان، قبور آرامگاه شیخ شهاب الدین اهری و نقوش سنگ مزارهای بقعة شیخ کلخوران( مقایسه گردد.
نتیجه پژوهش نشان می دهد تزئینات روی سنگ قبور به دو صورت گود و برجسته ایجاد شده است و
سنگ قبرهای سفیدچاه در فرم های صندوقی، کتابی و محرابی وجود دارند. گرچه سنگ قبرهای
سفیدچاه متعل به دوره تیموری است ولی تزئینات مختلف و نقوش بدیع این مجموعه به حالات و
مقامات عرفانی و محورهای طریقتی صفویان اشاره دارد و با استناد به این نقوش می توان ادعا کرد هنر
صفویان متاثر از هنر دوره تیموریان بوده است. روش به کار رفته در این پژوهش، توصیفی تحلیلی،
همراه با مطالعات میدانی و کتابخانه ای است
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش تلاش شده است نقوش روي سنگ قبور گورستان سفيدچاه بهشـهر از لحـاظ چيسـتي و دليل ايجاد اين نقوش و نيز ارتباط اين نقوش با موقعيت اجتماعي، شغل ، جنسيت متوفي و همچنين باورها و اعتقادات مردم ، مطالعه و بررسي شود و سپس بين اين نگاره ها با نگاره هـاي گورسـتان هـاي مشـابه و همدوره خود (قبرستان هاي محوطۀ امامزاده باباسيف الدين دره شهر، نهارخوران گرگـان ، نقـوش قبرهـاي محوطه شهيدگاه بقعۀ شيخ صفيالدين اردبيلي، گورستان دارالسلام شيراز، قبر انوشيروان در اردستان ، قبور آرامگاه شيخ شهاب الدين اهري و نقوش سنگ مزارهاي بقعۀ شيخ کلخوران ) مقايسه گردد.
پرسش هاي پژوهش در اين مقاله تلاش شده است به پرسش هاي زير پاسخ داده شود: ـ نقوش سنگ قبرهاي گورستان سفيدچاه بهشهر چه مفاهيمي دارند؟ ـ نقوش هر دوره زماني چه تفاوت ها و شباهت هايي با هم دارند؟ ـ اين قبور تا چه حد با ساير گورستان هاي هم دوره شباهت دارد و آيا ارتباطي بـين اين گورستان ها ميتوان يافت ؟ پيشينه مطالعات هيچ سابقه مطالعاتي رسمي و مستندي درباره گورسـتان هـاي منطقـه وجـود نـدارد، جزآنکه براساس طرح مصوب پژوهش هاي زبان و گـويش ، از طـرف اداره کـل ميـراث فرهنگي استان مازندران در مهر مـاه سـال ١٣٨١ گزارشـي مکتـوب و تصـويري تحـت عنوان «بررسي، مطالعه و مستندسازي گورستان سـفيدچاه بهشـهر» بـه همـت شـهربانو وفائي (١٣٨١) انجام شده است .