چکیده:
صبر، مادر فضیلت ها و از پربسامدترین واژگان قرآن کریم است. نوشتار حاضر، با روش توصیفی تحلیلی، مولفه های اساسی صبر را در قرآن کریم بررسی کرده، مصادیق بارز آن را در سوره ی یوسف (ع) مطرح نموده و در لابه لای مباحث، ضمن تشریح رفتارهای یعقوب و یوسف (ع) ، برداشت ها و کارکردهای تربیتی صبر را بیان داشته است. رهیافت اصلی این پژوهش آن است که شرح صدر، خویشتن داری، خطاپوشی، عفت پیشگی، مدارا، پرهیز از بی تابی، دوری از شتاب زدگی و خیرخواهی مهم ترین مولفه های صبر در قرآن کریم هستند که مصادیق بارز و نمود عینی در سوره ی یوسف (ع) دارند و کارکردهای تربیتی آنها، از محورهای آیات سوره ی یادشده است و ازآنجاکه قصه ی یوسف (ع) ، با همه ی آموزندگی ها و ویژگی هایی که دارد، از دستبرد تحریف و آفت اسرائیلیات در امان نمانده است، نااهلان - دانسته یا ندانسته- پیرایه ها و افسانه هایی را در آن گنجانده اند، تحلیلی بر روایات تفسیری مرتبط با آیات را نیز، در حد وسع نوشتار حاضر، به انجام رسانده است.
خلاصه ماشینی:
رهیافت اصلی این پژوهش آن است که شرح صدر، خویشتنداری، خطاپوشی، عفتپیشگی، مدارا، پرهیز از بیتابی، دوری از شتابزدگی و خیرخواهی مهمترین مؤلفههای صبر در قرآن کریم هستند که مصادیق بارز و نمود عینی در سورهی یوسف (ع) دارند و کارکردهای تربیتی آنها، از محورهای آیات سورهی یادشده است و ازآنجاکه قصهی یوسف (ع)، با همهی آموزندگیها و ویژگیهایی که دارد، از دستبرد تحریف و آفت اسرائیلیات در امان نمانده است، نااهلان - دانسته یا ندانسته- پیرایهها و افسانههایی را در آن گنجاندهاند، تحلیلی بر روایات تفسیری مرتبط با آیات را نیز، در حد وسع نوشتار حاضر، به انجام رسانده است.
نگارندگان این پژوهش بر این باورند که صبر و کارکردهای تربیتی آن، محور و غرر آیات شریفهی سورهی یوسف (ع) است که از آغاز تا انجام قصه، از موضوع تعریف خواب برای پدر در زمان کودکی تا عفتپیشگی و عدم تمکین در مقابل خواستههای زلیخا و زنان همدست وی و در پی آن، تحمل زندان به جرم بیگناهی در عنفوان جوانی و نیز چشمپوشی از خطای برادران، همچنین عدالتپیشگی در زمان مکنت و قدرت، در تمام این مراحل سریان داشته و نمود عینی یافته است.
بر این اساس، پژوهش حاضر در پی آن است که ضمن تحلیل و بررسی موضوع صبر در سورهی یوسف (ع)، به پرسشهای ذیل پاسخ دهد: نخست، مهمترین مؤلفههای صبر در قرآن کریم کدامند؟ دوم، بارزترین مصادیق صبر در أحسن القصص قرآن کریم، در کدام رفتارهای یعقوب و یوسف (ع) نمود یافته است؟ سوم، چه برداشتهای تربیتی میتوان از رهگذر این مصادیق کسب کرد؟ این پژوهش، ضمن پاسخ به سؤالات فوق، به آسیبشناسی مهمترین روایات تفسیری سوره نیز خواهد پرداخت.