چکیده:
هدف این مقاله بررسی اثر رانت نفتی بر فساد در کشورهای منتخب نفتخیز خاورمیانه و شمال آفریقا با استفاده از دادهای تابلویی طی دوره 2003- 2016 است. برای دستیابی به این هدف، اثر برخی از متغیرهای کنترلی مانند مقدار تولید نفت، درجه باز بودن اقتصاد، شاخص دموکراسی، شاخص حقوق سیاسی، شاخص آزادیهای فردی، تولید سرانه، تورم بر فساد در نظر گرفته شده است. نتایج نشان داد رانت نفتی تاثیر منفی و معناداری بر شاخص ادراک فساد دارد. افزایش درجه باز بودن اقتصاد، بهبود دموکراسی و بهبود کیفیت نهادی نیز به طور معناداری موجب کاهش فساد میشوند؛ اما سایر متغیرهای کنترلی تاثیر معناداری بر شاخص فساد ندارند. افزون بر این، متغیر کیفیت نهادی به عنوان شاخص تعدیلگر رابطه میان رانت نفتی و فساد در نظر گرفته شد که تاثیر معنادار آن بر رابطه میان این دو متغیر مورد تایید قرار نگرفت.
خلاصه ماشینی:
به بیان دیگر، درآمدهای سرشار حاصل از منابع، باعث ایجاد رقابت میان گروههای اجتماعی مختلف میشود که خود سطح بالاتری از رفتار رانتجویی را به دنبال دارد؛ 2) فساد ممکن است در خود سیستم مدیریت منابع طبیعی رخ دهد و منجر به استفاده غیربهینه از این منابع و عملکرد ضعیف در بخش رشد اقتصادی و یا کاهش فقر شود (همان).
آرزکی و گیلفاسون<FootNote No="90" Text="Arezki &amp; Gylfason"/> (2013) در پژوهش خود اثر برهمکنش رانت منابع طبیعی و دموکراسی بر فساد و تعارضات داخلی را با توجه به دادههای 29 کشور منطقه صحرای آفریقا در دوره 1985- 2007 مورد بررسی قرار دادهاند.
نتایج این مطالعه تاکیدی بر این مطلب است که در کشورهای با وضعیت دموکراسی بهتر زمینههای بروز فساد اقتصادی ناشی از رانت منابع طبیعی کمتر فراهم خواهد بود.
الگوی مورد استفاده در این پژوهش برگرفته از مطالعه آرزکی و بروکنر (2011) و فلاحی، عادلی، جندقی میبدی (1393) است؛ اما، علاوه بر متغیر مستقل رانت نفتی برخی دیگر از متغیرها که در سایر مطالعات تجربی بر فساد اثرگذار بودهاند؛ مانند تولید نفت، درجه باز بودن اقتصاد، شاخص دموکراسی، شاخص حقوق سیاسی و شاخص آزادیهای مدنی، تولید ناخالص داخلی سرانه، تورم و همچنین کیفیت نهادی به عنوان متغیر مداخلهگر بر ارتباط میان رانت نفتی و فساد به عنوان متغیرهای کنترلی در نظر گرفته شدهاند.
4. معرفی الگو و متغیرهای پژوهش به منظور سنجش تاثیر رانت نفتی بر فساد الگوی زیر برآورد خواهد شد: در رابطه (1)، Cpi متغیر وابسته بوده که برای آن از شاخص ادراک فساد استفاده شده است.