چکیده:
ماده 136 قانون مجازات اسلامی، مقرّر نموده است: «هرگاه، کسی سه بار مرتکب یک نوع جرم موجب حدّ شود و هر بار حدّ آن جرم بر او جاری گردد، حدّ وی در مرتبه چهارم اعدام است»؛ اما در مجامع روایی شیعه، روایتی از امام هفتم (ع) معروف به «خبر یونس» آمده است که امام فرموده است: «أَصْحَابُ الْکَبَائِرِ یُقتَلون فِی الثَّالِثَهِ». مضمون این خبر که مُبَیِّن «قاعدهای عام» و «کبرایی کلّی» است، در تنافی با مدلول ماده فوق میباشد. در این نوشتار، ابتدا بر اساس ملاکات معتبر در دانش رجال، سند روایت بررسی و حجیّت آن اثبات شده، سپس مستندات احتمالی مربوط به عناوین مجرمانه موضوع ماده فوق، با ضوابط اجتهادی ارزیابی شده است. در نهایت میتوان نتیجه گرفت: اطلاق ماده مذکور، فاقد وجاهت فقهی است و تنها دو عنوان «زنا» و «سرقت» بواسطه وجود دلیل خاصّ، از تحت عموم روایت یونس خارج و مصداق موضوع ماده 136 قانون مجازات اسلامی میباشند.
On the one hand, article 136 of the Islamic Penal Code has stipulated: “When a person commits the same crime leading to ḥadd (legal punishment) three times, and each time his legal punishment is executed upon him, his ḥadd on the fourth time is death”; on the other hand, in the Shī‘a narrative collections, in a narration from Seventh Imam (A.S.), known as “Yūnus’s Message”, it has been made clear that Imam has said: “Those who commit major sins are killed in the third time.” The content of this tradition, which forms a “general rule” and a “universal major”, contradicts the concept of the above-mentioned article.
In this paper, after studying the hadith and confirming its authenticity and validity, and also by matching the content of the tradition with the provisions of this article, the author has consistently reviewed the criminal topics of article 136. In the following, the prospective documents and the following alleged reasons for each of the criminal offenses listed in this article are examined and evaluated with jurisprudential criteria. It is finally concluded that the application of the above-mentioned article is without the jurisprudential justification and only the two topics of “adultery” and “robbery” are for specific reasons out of the general narrative of Yūnus and exemplified by Article 136 of the Islamic Penal Code.
خلاصه ماشینی:
قتل در مرتبه چهارم ابوصلاح [١٤، ص٤٠٩]، شیخ طوسی [٣٧، ص٧٠٦]، قاضی [٣، ج٢، ص٥٣١]، ابن زهره [١٢، ص٤٢٦] و برخی از قدما [نکـ : ١٥، ص١٨٦؛ ١٨، ج٩، ص١٩١؛ ٢٠، ج١، ص٢١٨؛ ٢١، ج٤، ص١٤٧؛ ٣١، ج٤، ص٣٢٦؛ ٣٢، ج١٦، ص١٥؛ ٤٠، ص٢٥٧؛ ٥٥، ج٤١، ص٣٨٣]، امام خمینی [٤٩، ج٢، ص٤٧٠] و روحانی [١٣، ج٢٥، ص٤٥٢] معتقد به کشتن لواط کار در مرتبه چهارم هستند.
لذا به نظر می رسد به علت فقدان دلیل خاص ، عموم صحیحه «یونس »، مجازات تکرار قیادت را کشتن در مرتبه سوم می داند؛ چرا که قیادت از گناهان کبیره ای است که وعید دوزخ نسبت به آن شده است [نکـ: ١١، ج٢٠، ص٣٥١؛ ٢٩، ص٢٨٦] و با وجود روایت ، نوبت به احتیاط یا اعمال قاعده درأ نمی رسد.
قتل در مرتبه سوم شیخ صدوق [٢٨، ص٤٥٥]، شیخ مفید [٤٨، ص٨٠١]، سید مرتضی [٢٧، ص٥٢٠]، ابوصلاح [١٤، ص٤١٣]، سلار [٢٥، ص٢٥١]، شیخ طوسی ١ [٣٧، ص٧١٢] و برخی دیگر از قدما [نکـ : ٣، ج٢، ص٥٣٦؛ ١٢، ص٤٢٩؛ ٢١، ج٤، ص١٥٧؛ ٢٢، ج٣، ص٤٧٣]، امام خمینی [٤٩، ج٢، ص٤٨٠]، محقق خویی [٥٠، ج٤١، ص٣٣٣] و روحانی [١٣، ج٢٥، ص٤٨٤] بر این عقیده اند که شارب خمر را باید در مرتبه سوم کشت .
آنچه با تعمق درباره موضوع حاصل شد این است که از یک طرف عموم صحیحه یونس مجازات مرتکبین کبائر از جمله محاربه را پس از دو بار ارتـکاب ، در مرتبه سوم قتل می داند.