چکیده:
سیاق از مهمترین قراین برای کشف معانی صحیح آیات است و عدم توجّه به آن موجب ارایه
تفسیری ناقص از قرآن خواهد شد و فهم صحیح از آیات را با مشکل مواجه خواهد کرد. بنابراین با
توجّه بیشتر و دقیقتر به سیاق، می توان از خود آیات، مراد کلام خداوند را فهمید. وقف و ابتدا
نیز از جمله دانشهای قرآنی و از ارکان مهم قرائت صحیح قرآن است. قاری قرآن برای ارایه
قرائت صحیحتر باید معنای جمله ها و عبارات کلام الهی را درک کند و بر محلهای مناسب وقف
کند و از جای نیکو تلاوت را ابتدا نماید.
از جمله مکان هایی که سیاق می تواند در آن نقشی به سزا داشته باشد، عبارتهای پایانی آیات
قرآن است که با «ان» آغاز میشود. واژه در این جمله ها به صورت تاکیدی به کار رفته
است که بیش تر آنها علاوه بر معنای تاکیده تعلیل را نیز میرساند.
این مقاله در صدد است نقش سیاق، یعنی قراین برون متنی و درون متنی را بر مفهوم تاکیدی یا
تعلیلی بودن «ان» در چند نمونه از عبارات پایانی آیات (انفال و توبه) بررسی نماید. سپس نوع وقف
و وصل بر سر «ن» در عبارات پایانی آیات مذ کور را مشخص کند؛ لذا به منظور دریافت معنا و
مفهوم «ان» در آیات مورد بحث، تفاسیری متعدّد را مورد مطالعه قرار دادهاست. این پژوهش
نشان میدهد که در برخی از موارد، دانشمندان علم نحو «ن» در مواضع مشخص شده را تاکیدیّه
گرفته و به این ترتیب وقف بر قبل آن و ابتدا از بعدش را جایز شمردهاند، درحالی که با توجّه به سیاق
آیات قبل و بعد و فضای نزول آیه و دیدگاه معنای تعلیلیّه بر تاکیدیّه ترجیح دارد. بنابراین
میتوان گفت پشتوانه سیاقی تعلیلی بودن «ان» در برخی آیات بیشتر از تاکیدی بودن آن است.
خلاصه ماشینی:
(علامی، بی تا: 46) 11- نقش سیاق در معنای تعلیلی و تأکیدی بودن «إن» در آیات قرآن و تأثیر آن بر وقف و ابتدا در تحقیق حاضر، برای بررسی نوع مقاطع پایانی آیات به سیاق آیات توجه شده و به عبارات پیش از آنها و همچنین آیات قبل و بعد آن مراجعه شده و ارتباط میان تک جمله انتهایی و جملات ما قبل آن و آیات پیش و پس آن مورد ارزیابی قرار گرفته است، چون عبارت پایانی یک آیه، ادامۀ مطالب عبارات پیش از خود در همان آیه به شمار میآید و در بیشتر موارد این عبارات موجود در آیه در انتقال یک مفهوم کلی نقش دارند.
» (طباطبایی، 1417: ۹/۹۳؛ زمخشری، ۱۴۰۷: ۲/۲۲۴؛ طبرسی،۱۳۷۲: ۴/۸۴۱؛ مکارم شیرازی، ۱۳۷۴: ۷/۱۷۱) 11-1-2: نوع إن در آیۀ 43 انفال إن در این آیه تعلیلیه است، چون خداوند بعد از آن به صفت علیم بودن خود اشاره دارد، یعنی به علت اینکه خداوند از درون سینه ها باخبر است و میداند که اگر پیامبر6 در خواب تعداد دشمن را کم نمیدید و به مسلمانان نمیگفت با توجه به آیات قبل چنانچه از شرایط سخت دیگر جنگ باخبر می شدند حتما از رفتن به جنگ خودداری میکردند ولی خداوندی که از همه چیز آگاه است شرایط را به گونهای رقم زد که مسلمانان وارد جنگ شوند و پیروز گردند؛ زیرا یاری خداوند همراهشان بود و دشمنان اسلام هم، در جنگ به شکستی مفتضح دچار شدند و خداوند خوب میداند که برای اطمینان یافتن و استواری و نیرومند گشتن دلها چه چیز شایسته است.