چکیده:
دعبل از برجستهترین شاعران متعهد دینی عراق است که آوازه شجاعت و ظلم ستیزیاش بر سر زبانهاست؛ وی شعر و زندگی خویش را در راستای دفاع از مبانی اهل بیت (علیهم السلام) و اثبات حقانیت آنان، گسترش آرمانهای تشیع، نشر فرهنگ قرآن و حدیث قرار داد. بیشتر شهرت این ابرمرد تاریخ ادبی تشیّع مرهون قصیده «تائیه» با موضوعیت مدح اهل بیت، اشاره به حادثهی کربلا و رثای سالار شهیدان (ع)، هجو دشمنان و دفاع از حقوق پایمال شده آنان میباشد. قصیده مذکور در بحر طویل و قافیه «تاء» سروده شده و از نظر ادبی شاعر از تصاویر هنری از قبیل تشبیه، استعاره، کنایه، تضاد، تلمیح و ذکر اشارات تاریخی با هدف زیباییآفرینی و در بیشتر موارد در راستای القای معانی و وضوح هر چه بیشتر مضامین با روح دینی به مخاطب بهره برده و از خلال انتقال اندیشهها و تجارب بی شائبهی خویش از یک سو تعلق خاطر خویش را به خاندان رسالت ابراز نموده و از دیگر سو مخاطب را در غم و اندوه ناشی از فقدان وجود اهل بیت (علیهم السلام) شریک کرده است. پژوهش حاضر در صدد است که با روشی توصیفی تحلیلی این قصیدهی بی بدیل علوی را هم از نظر ساختار موسیقایی، مضمون و محتوای شعری و و هم از بعد تصویری و زیورهای زیبای بیانی و بدیعی مورد تحلیل قرار دهد.
خلاصه ماشینی:
از بعد ساختار هنری و ادبی قصیده آنچه چشم ها را به خود خیره می کند عبارت است از: 1- به کارگیری وزن طویل که متناسب با موضوع قصیده می باشد؛ 2- ساختار هنری این قصیده را عناصر زیباییآفرین بیانی از قبیل تشبیه، استعاره و کنایه و زیورهای بدیعی مثل تضاد و تلمیح تشکیل میدهد؛ 3- بهرهگیری از صور خیال در به نظم کشیدن تائیه به ویژه در تشبیه، استعاره و کنایه به عنوان ابزاری در خدمت نشر دین، تشریح و تبیین اندیشههای دینی شاعر و فضایل اهل بیت (ع) بوده است و جنبههای نوآوری و زیبایی شناختی چندان چشمگیری در آنها مگر در استعارات کنایی وجود ندارد؛ 4- صنعت طباق با بسامد بالا، تناسب و زیبایی خاص به کلام شاعر بخشیده است که علاوه بر خلق زیبایی در راستای تفهیم برخی حقایق به مخاطب، استمرار و دوام، شمول و فراگیری معنا به کار گرفته شده و در برخی موارد در جایگاه مقایسه بین ویژگیهای اهل بیت (ع) و دشمنان ایشان استفاده میگردد و در تشویق و دعوت مخاطب به گزینش این صفات بسیار مؤثر میباشد؛ 5- از دیگر ویژگیهای بارز این قصیده آن است که سراینده در صدد بوده تمام صدق گفتههای خویش را به کمک تلمیحات زیبا برای مخاطب مستند نماید که این امر بیانگر گستردگی دامنۀ اطلاعات این شاعر ولایی درباره شناخت و معرفت خاندان رسالت (ع) میباشد.