چکیده:
کشف عوامل انسجامی متون خصوصا در موضوعات همگون و از زبان معصوم، یکی از دغدغه های تحلیلگران متن به ویژه در قالب زبان و زبان شناسی است. اگر چه به انسجام از زوایای مختلف دستوری، پیوندی، واژگانی و آوایی پرداخته می شود، اما جنبه واژگانی یکی از شاخص های تعیین کننده در میزان پیوند اجزای متن محسوب می شود. این پژوهش با رویکرد مذکور، نامه های حضرت علی)ع( که در موضوع و محتوایی نزدیک به هم به معاویه نگاشته شده است را به منظور دریافت شیوه های بیانی حضرت و انتخاب واژگانی موثر بر مخاطب، مورد بررسی قرار می دهد. نمونه گیری از خطبه های مذکور و تحلیل آن از طریق جمع آوری کتابخانه ای وروش تحقیق توصیفی تحلیلی می باشد.داده ها حاکی از آن است که از بین - 14 عامل انسجام واژگانی مورد بررسی در این نامه ها، ترادف و طباق ایجاب بیشترین دامنه را به خود اختصاص داده که این امر در سه نامه صریح و تهدید آمیز آن حضرت، یعنی نامه های 10 ، 17 و 28 نمود افزون تری دارد که توضیح افزون و ذکر متضاد که موجب روشنایی و صراحت مطلب می گردد، در این دو عامل رخ می نماید در حالی که عوامل دیگری مانند شمولیت و طباق سلب، از این قوت برخوردار نیست. پس از آن تکرار صریح و جزئی برای تثبیت و محکم نمودن امر، جایگاه خود را در میان عوامل، حفظ نموده است .
خلاصه ماشینی:
در دهه های اخیر و به خصوص از سال 1976 میلادی، انسجام به عنوان یکی از شاخه های علم زبان شناسی مورد توجه قرار گرفت، مایکل هالیدی، جزء نخستین کسانی بوده است که به مطالعۀ روابط بین جمله ای در زبان انگلیسی پرداخته و ابزارهای انسجام را مشخص کرده است و شاید بتوان گفت بیشتر صاحب نظران دیگر، به نوعی از تعریف او الهام گرفته اند، از آنجا که واحدهای کوچک واژگانی و چگونگی قرارگرفتن آنها در کنار یکدیگر می تواند در انسجام و پیوستگی مطالب و انتقال صحیح آن به مخاطب تأثیر بگذارد و با عنایت به اینکه استفاده از انواع مختلف عناصر انسجامی می تواند بر ایجاد انگیزه در مخاطب، جهت دنبال نمودن متن و پذیرش هدف اصلی آن و تأثیرگذاری بر روح و جان او و نیز روشن شدن هر چه بیشتر موضوع یاری فراوان رساند؛ شایسته است تا با توجه ویژه به کاربرد مناسب این عناصر، تلاش کرد تا با الهام گرفتن از قرآن و هم چنین نوشته ها و سخنان ائمۀ اطهار (ع)، که پس از قرآن از مهم ترین منابع فصاحت و بلاغت عربی به شمار می روند، به بررسی تأثیر عناصر انسجامی در نامه های 7، 9، 10، 17، 28، 32، 37، 65، 73 امام علی (ع) که خطاب به معاویه در جهت افشاگری و پاسخگویی به اتهامات او نسبت به آن حضرت می باشد، پرداخته شود؛ این نامه ها، علاوه بر اهمیت تاریخی، می تواند در بسیاری موارد راهگشای سیاستمداران جامعه باشد و نحوۀ تعامل و چگونگی مذاکره و استدلال در برابر مخالفان را نیز به آنان آموزش دهد.