چکیده:
طنز و شوخ طبعی، جهان شگفت انگیزی از واقعیّتهایی است که همزمان به واقیت و ضد
آن میپردازد. به طوری که می توان از ضد واقعیت به واقغیت رسید.
طنز (satire)» از شیوه های تاثیر گذار بیان است و در اصطلاح اهل ادب، عبارت است از
شیوه های خاص بیان تند مفاهیم اجتماعی» احلاقی» مذهبی و سیاسی و روشی برای افشای حقایق
تلخ و بی رسمی های فردی و اجتماعی که دم زدن از آنهاء به صورت عادی و جدی,» گاه ممنوع و
گاهی نیز دشوار است.
یکی از شیوه های طنز در روزگار معاصرء استفاده از نوع ادبی کاریکلماتور است که جلوه
هایی از آن را می توان در آثار نویسندگان و شاعران معاصر مشاهده کرد. گفتنی است «کاریکلماتور
سخنان کوتاه حکیمانه و طنز واری است که گاهی به کلمات قصار نزدیک می شود؛ زیرا در آن نکته
ای است.،
از آنجا که شهریار شاعر برجستة قرن معاصر, از تاثیر سخنان خود بر ذهن و ضمیر مخاطبانش
آگاهی داشته استء از همة امکانات بیانی برای بیان مقاصد و مطالب خود استفاده کرده است. یکی از
این شیوه های بیانی مورد توجه این شاعر بلند پایه» طنز و شوخ طبعی می باشد که برای القای اصول
اخلاقی و معنوی و جلب توجه مخاطبین و گذاری بیشتر کلامش از آن بهره برده و کوشیده
است در غزلیاتش برای القای مفاهیم طنز آمیز خود از شیوه کاریکلماتور سود جوید.
در این مقاله» کوشش ما بر آن است تا نمونه های اشعار طنز آمیز و نحوه استفادة این شاعر نام
آور معاصر از این نوع ادبی (کاریکلماتور) را مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.
خلاصه ماشینی:
یکی از این شیوه های بیانی مورد توجه این شاعر بلند پایه، طنز و شوخ طبعی می باشد که برای القای اصول اخلاقی و معنوی و جلب توجه مخاطبین و تأثیر گذاری بیشتر کلامش از آن بهره برده و کوشیده است در غزلیاتش برای القای مفاهیم طنز آمیز خود از شیوه کاریکلماتور سود جوید.
پیش از ورود به ذکر نمونهها، یاد آور می شویم، شهریار در زمینۀ استفاده از امکانات زبانی بر روی واژهها و معانی و صورت های مختلف کلمۀ مورد نظر، تأمل می کند و به تعبیر زبانشناسان، در کنار بهرهگیری از عواملی چون: وزن، قافیه، ردیف و هماهنگی های آوایی (زبان ادبی) (صفوی، 1373 : 260) و با تکیه بر تکرار واج یا واژهای خاصّ، از طریق فرایند برجسته سازی برخی عناصر زبان، طنز خود را پررنگ تر نمایان میسازد و حلاوت و طراوتی تازه به شعر خود می بخشد.
در این بخش از مقاله به ذکر نمونه هایی، که شاعر با اعمال برخی بازی های لفظی و ایجاد توازن های آوایی و نحوی، هنر طنز نویسی خود را به نمایش گذاشته است، می پردازیم: 1- توازن های آوایی الف) تکرار کلمه شهریار با استفاده از شگرد تکرار کلامی بر برونۀ زبان هنجار، محتوای سخن طنز آلود خود را نمایان تر ساخته و با تکرار واژه ای در بیت موسیقی درونی بیت را تقویت کرده و طنز کلام خود را پر رنگ تر ساخته است.