چکیده:
تصویرهای شاعرانه در غزلیّات حکیم نزاری قهستانی
رحیم سلامت آذر*
چکیده
حکیم سعدالدّین نزاری قهستانی از گویندگان بزرگ نیمه دوم سده هفتم و آغاز قرن هشتم است. نزاری مضامین شعری خود را با تصاویر شاعرانه زیبایی همراه کرده و مهارتش را در کاربرد تشبیه و استعاره نشان داده است. با توجّه به اینکه زبان هنری نزاری در اشعار، و استفاده استادانه وی از علوم بلاغی و تصویرهای بیانی، به ویژه استفاده از تشبیهات بدیع و استعاره های زیبا در شعر اعجاب انگیز می¬باشد؛ لذا در این مقاله برآنیم تا عناصر تصویری غزلیّات نزاری را نشان دهیم؛ از این جهت عناصری چون تشبیه و استعاره را در اشعار وی مورد تحلیل قرارداده ایم.در حوزه تشبیهات بیشتر از تشبیهات فشرده و یا بلیغ اضافی بهره گرفته که این تصاویر بیشتر از نوع انتزاعی و عقلی و حسّی است؛ تشبیهات نزاری از نظر ساختار در غزلیّات متنوع می¬باشد. مشبّه اغلب خود شاعر، معشوق و مفاهیم انتزاعی چون طبیعت و اشیا است. انواع استعاره، از نوع کنایی (تشخیص) و مصرّحه مرشّحه بیشترین بسامد را داراست و از خلّاقیّت ویژه برخوردار می¬باشد. عناصر سازنده خیال او به لحاظ مشبّه به بیشتر طبیعت و اشیاء و به لحاظ مشبّه، معشوق و شاعر می¬باشد.
کلید واژه¬ها:
نزاری، غزلیّات، تشبیه، استعاره، تصویر
خلاصه ماشینی:
تشبیه های این شاعر گاهی بلیغ هستند که در آنها تنها مشبه به و مشبه ذکر شده، مانند مشتری طلعت ( غزل 75 بیت 735)، سیم بر( غزل 126 بیت 1237)، طاق ابرو ( غزل 282 بیت 2836)، سروقد ( غزل 327 بیت 3272)، پسته دهن ( غزل 397 بیت 3925) و گاه تشبیه هایی که سه رکن یا چهار رکن آنها در کلام ذکر شده مانند : {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} استعاره نیز در شعرنزاری بسامد قابل توجهی دارد .
عناصر تشبیه ساز در شعر نزاری متنوع است، اما بیشتر این عناصر، همان عناصری است که در شعر شعرای پیشین نیز دیده میشود ولی موضوع هایی که به این عناصر تشبیه شده است، بعضا تازه است و نوآوری هایی در این زمینه در شعر این شاعر مشاهده می شود؛ مثلا در ابیات ذیل: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} " معجز دهان" مشبه؛ " نفس بخشی عیسی" مشبه به .
تناسب تصویر با موضوع در شعر نزاری نزاری از تناسب تصویر با موضوع آگاهی داشته و در ارایۀ تصویر، هماهنگی تصویر با موضوع را رعایت کرده است؛ مانند ابیات زیر : {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} " زلف" مشبه؛ " چلیپا" مشبه به.