چکیده:
هر زبانی به مقتضای شرایطی چون تعلّق اهل آن به منطقة جغرافیایی خاصّ، طبقة اجتماعی معیّن، جنسیّت، قومیّت، سنّ و تحصیلات سخن¬گویان آن، دارای گونههای متعدّد است که از میان آنها یک و احیانا چندگونه از اعتبار بیشتری برخوردار است که بعنوان زبان مشترک پذیرفته شده¬ است. کسانی که این گونه¬های خاصّ را بکار می¬برند، از منزلت ممتازی برخوردار می¬شوند. از این رو، سخن¬گویان سایر گونهها، به تقلید از زبان آنها گرایش پیدا می-کنند. این گونة خاصّ، زبان معیار نامیده و در جامعه¬شناسی زبان از آن بحث می¬شود. یکی از پدیده¬های رایج در جوامع کنونی، مطرح کردن یکی از لهجه¬های یک زبان به¬ عنوان شکل معیار درست و یا خالص آن زبان است. علیمحمّد افغانی از نویسندگانی است که بر زبان فارسی و کنایات و ضرب¬المثل¬های آن تسلّط کامل دارد و از این رهگذر در شوهر آهو خانم برای شخصیّتهای داستانش زبانی غنی و در خور خلق کرده است.
خلاصه ماشینی:
علیمحمد افغانی از نویسندگانی است که بر زبان فارسی و کنایات و ضربالمثلهای آن تسلط کامل دارد و از این رهگذر در شوهر آهو خانم برای شخصیتهای داستانش زبانی غنی و در خور خلق کرده است .
» (لکاف، 197، ذکر شده در براون، 1980: 111) شوهر آهو خانم بدلیل عامی و بیسواد بودن شخصیتهایش، جملات مؤدبانة کمی دارد با توجه به این که این رمان بیش از 800 صفحه است، تنها 16 جملة مؤدبانه در مکالمات شخصیتهای آن استخراج شد که 10 مورد آن را شخصیتهای مرد و آن هم شخصیت اول، یعنی «سید میران» برای بدست آوردن دل هما بیان کرده است و تنها 6 مورد از جملات مؤدبانه را زنان بکار بردهاند، از این نظر این رمان با یافتههای پژوهشگران مبنی بر استفاده بیشتر زنان از جملات مؤدبانه همخوانی ندارد.
» (فیاض و رهبری، 1385: 49-44) تعداد ضربالمثلهای موجود در رمان شوهر آهو خانم بسیار زیاد است، اما بدلیل عامی بودن قهرمانانش ضربالمثلها نیز از نوع عامیانه است، از 80 مورد ضربالمثل بکار رفته درمکالمات قهرمانان رمان،48 مورد، معادل 60% را زنان و 32 مورد، معادل 40% را مردان بکار بردهاند.
این آمار که با نتایج پژوهشهای زبان شناسان همخوانی دارد و نشان میدهد زنان برای تأکید سخنان خود از ضربالمثل بیشتر استفاده میکنند.
پژوهشهای غربیان نشان می دهد زنان در کاربرد زبان عامیانه محتاطترند؛ این مشخصة بارز بخوبی در رمان شوهر آهو خانم مشهود است؛ بطوری که از مجموع 108 مورد تعابیر عامیانه 46 مورد را زنان و 62 مورد را مردان بکار بردهاند، به عبارتی، زنان 5/42% و مردان 5/57% از آن استفاده کردهاند.