چکیده:
در این پژوهش به روش مقایسه¬ای شباهت¬ها و تفاوت¬های اقسام اضافه و شیوه¬های ساخت آن¬ها و تعداد اجزای تشکیل دهندة¬شان در دو زبان ترکی آذربایجانـی و فارسـی بررسی شده است که تفاوت¬ها بـه مراتب بیشتر از شباهت¬هاست. طرز ساخت اقسام اضافه¬ واجزا و نوع پیوندهای آن¬ها در دو زبان مورد بحث، کاملا متفاوت است. ساختار و تعداد اجزای هر ترکیب اضافی در زبان ترکی آذربایجانی گسترده¬تر از زبان فارسی است و از نظر تعداد اضافه¬ها، کاربرد اضافة بنوّت را در زبان ترکی آذربایجانی مشاهده نمی¬کنیم. هم¬چنین شباهت¬هایی در زمینة متعدّد بودن و جمع بستن مضاف و مضاف¬الیه و ساختن کلمة مرکّب از ترکیب اضافی و پذیرفتن حرف میانجی در اجزای ترکیب¬های اضافی مشاهده گردید.
خلاصه ماشینی:
بررسی تطبیقی ترکیب اضافی درزبان ترکی آذربایجانی و فارسی اکبر شعبانی 1 مریم جلالی کندلجی 2 چکیده در این پژوهش به روش مقایسهای شباهتها و تفاوتهای اقسام اضافه و شیوههای ساخت آنها و تعداد اجزای تشکیل دهندةشان در دو زبان ترکی آذربایجانـی و فارسـی بررسی شده است که تفاوتها بـه مراتب بیشتر از شباهتهاست.
در زبان فارسی در یک ترکیب اضافی فقط یک نشانه وجود دارد و آن نقشنمای اضافه یعنی کسره است که به مضاف اضافه میشود امّا در زبان ترکی آذربایجانی هم مضافالیه و هم مضاف نشانهای دارند و هر کدام پیوندی را قبول میکنند.
اگر مضافالیه در یییه لیک اضافه سی، ضمیر شخصی جدا باشد، در این صورت متناسب با شخص آن، ضمیر پیوستة اضافی به مضافالیه و مضاف میافزاییم: منیم دفتریم (mənimdəftərim)← دفتر من، سیزیـن آغاجلاریـز (sizin ağajlarız)← درختهای شما، اونون باغی (onun bağı)← باغ او؛ و میتوان جزء اوّل این ترکیبها را حذف کرد به طوری که همان مفاهیم به دست میآید: دفتریم (dəftərim)← دفتر من، آغاجلاریز (ağajlarız) ← درختهای شما، باغی (bağı)← باغ او؛ که در این حالت استثناءاً بر خلاف قاعدة کلّی این زبان، ابتدا مضاف (دفتر، آغاجلار، باغ) میآید وسپس مضافالیه (یم، یز، ی).
«چشمه لریم ، چراغلاریم ، سوندولر( همان: 92 ) »؛ که در این مصراعِ شهریار نیز جزء اوّل ترکیب، یعنی؛ مضاف الیه حذف شده است امّا مفهوم یک ترکیب اضافی کامل را دارد (چشمههای من، چراغ های من).
استعاری اضافهسی: در ترکی آذربایجانی بر عکس زبان فارسی در یک ترکیب استعاری ابتدا مضافالیه یعنی «مشبّه» میآید و سپس مضاف که وجه شبه و یا ویزگی مشبّه به حذف شده، است.