چکیده:
در هستیشناسی حروفیّه همه چیز از آن نیروی نخستین و قوه بیچون که معادل نفس کلّ نوافلاطونیان یا مبدا نخستین فلوطین میباشد، به وجود آمدهاست. نخستین ظهور و والاترین مظهر اولوهیّت، کلمه یا کلمهالله است که بدان کلام نفسی گویند. کلمه مجرّد در تعیّنات خویش اشکال 28 گانه حروف الفبای عرب را تجسّم میبخشد و این آن چیزی است که حروفیّه آن را «کلام ملفوظ» مینامند. الحاق این حروف به یکدیگر، شکل و مادّه جهان محسوس را به ذهن القا میکند. در نظر حروفیّه 32 حرف الفبا در برابر حقایق ملموس و غیرمجرّد همان نقش اعیان ثابته را ایفا میکنند. موجودات غیرمجرّد جهان عینی و ذهنی و همچنین مادّه و روح از ترکیبات حروف 28 گانه و 32 گانه منبعث گشتهاند. در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی با آوردن نمونههایی از آثار حروفیه بویژه سیّد عمادالدّین نسیمی (821- 772 ه ق) به عنوان موفّقترین شاعر این فرقه به ظهورات حروف 28 و 32 گانه عربی و فارسی پرداخته شدهاست. وی در سرودههای خویش توانستهاست اندیشههای حروفیّه را به خوبی در قالب شعر بیان کند و همین امر سبب شدهاست برخی همچون بکتاشیّه و کاکائیّه که عقایدی شبیه حروفیّه دارند دیوان نسیمی را از کتابهای مقدّس خود بدانند.
خلاصه ماشینی:
» (حمویه، 1362: 61) رباعی ذیل از اوست: يك نقطه الف گشت و الف جمله حروف در هــر حـرفي الف به اسمي مــوصوف چــون نقطه تمـام گشت و آمـد به سخن ظرفي است الف نقطه از آن چون مظروف (همان: 42) پس: مجمـوع کتاب آسمانی یک نقطه بود اگر بدانی (گولپینارلی، 1374: 72) باید توجّه داشت که حروف 32 گانۀ فارسی و حروف 28 گانۀ عربی جدای از هم نیستند: بیست و هشت و سی و دو نطـق خـدا کی توان کردن ز یکدیگر جدا (همان: 68) 1-4 موجودات موجودات غیرمجرّد جهان عینی و ذهنی و همچنین مادّه و روح از ترکیبات حروف 28 و 32 گانه منبعث گشتهاند.
ظهورات حروف 28 و 32 گانۀ عربی و فارسی از آنجا که جهان عینی و ذهنی یا برونذاتی و درونذاتی همچنین مادّه و روح در آخرین مرحلۀ تحلیل منطقی جز ترکیباتی متکثّر از 32 حرف منبعث از کلمۀ مطلق و جاویدان نیستند بنابراین هیچ ذرّهای نمیتواند خارج از ذات والاترین مظهر الوهیّت یعنی کلمه که قدرت مطلقه و فراگیر است قرار گیرد.
» (رک: هوارت، 1327: 77) زاشیا چون جدا دانم تو را ای عین اشیا؟ چون محیطی بر همـه اشیا و عین جملـه اشیایی (نسیمی، 1372: 296) نسیمی از دو جهــان نفی غیر از آن رو کرد که نــور ذات تو عیـن وجـــود اشیــا شد (همان: 178) در اینجا برای نمونه به چند مورد از ظهورات 28 و 32 اشاره میشود: 2-1 اصل جهان گلبابا در کتاب مفتاحالغیب میگوید: اوتـــوز ایــکی حــرفــدر اصلِ جهان کــاوّلش اوّل اشیــــاء دروننـده نهــان (گولپینارلی، 1374: 54) ترجمه: اصل و اساس جهان از 32 حرف تشکیل شدهاست.