چکیده:
در کنار مسائل کیفری ناظر به دستکاری بازار اوراق بهادار، ابعاد حقوقی این پدیده از اهمیت بهسزایی برخوردار است. با توجه به اینکه در نظام حقوقی کشورمان در این خصوص حکم صریحی وجود ندارد، پژوهش حاضر با امعان نظر به مبانی کیفری و رقابتی ناظر به دستکاری بازار، ضمانت اجراها، وضعیت معامله و دعوای حقوقی مبتنی بر دستکاری را بررسی مینماید. آنچه دراینباره محل تامل خواهد بود این است که چون دستکاری بازار اوراق بهادار از مصادیق مهم رویههای ضد رقابتی در بازار سرمایه محسوب میشود، ضروری است در کنار پرداختن به حکم قانونی معامله مبتنی بر دستکاری بازار اوراق بهادار، اثرگذاری و تبعات حقوقی طرح چنین دعوایی نیز مورد نظر قرار گیرد. ازاینرو، به نظر میرسد حکم به بطلان معاملات مترتب بر دستکاری قابل دفاع نبوده و لازم است ضمن صحیح دانستن چنین معاملهای، رویه کنونی هیئت داوری بورس در دعاوی راجع به خسارت ناشی از دستکاری بازار اوراق بهادار مورد بازبینی قرار گیرد؛ چراکه توجه صرف به صبغه کیفری مسئله در مواردی مانع تحقق برخی اصول مسلّم حقوقی ناظر به بازار سرمایه همانند تحقق دادرسی عادلانه و حفظ حقوق سرمایهگذاران میشود.
خلاصه ماشینی:
در اين مقاله ، در مقام تحليل حقوقي اين موضوع خواهيم بود که فلسفه پـرداختن بـه دسـتکاري بازار چيست ؟ درواقع بايد روشن شود که اتخاذ ضمانت اجراي کيفري براي دستکاري چـه چيـزي را هدف قرار داده و آيا حکم ممنوعيت ايـن پديـده در قـوانين موضـوعه ، لزومـا بـه معنـاي بطـلان هرگونه معامله مبتني بر دستکاري بـازار اسـت ؟ بـه طـورکلي، بـه لحـاظ اصـول و قواعـد حقـوقي و مقررات بازار سرمايه ، ضـمانت اجراهـاي مـدني نقـض حکـم يادشـده چيسـت ؟ و زيـان ديـدگان و قربانيان اين پديده با توسل به کدام دعواي حقوقي ميتوانند براي جبران زيان خود اقدام کنند؟ پژوهش ما بر اين فرضيه استوار است که به رغم گـره خـوردن پديـده دسـتکاري بـازار بـا نظـم عمومي بازار اوراق بهادار و جرم انگاري آن ، لزوما نبايد قائل به عدم ترتب اثـر حقـوقي بـر معاملـه مبتني بر آن بود بلکه دعواي جبران خسارت مناسب ترين شيوه جبـران اسـت ، اگرچـه نهـاد نظـارت بازار سرمايه در مواجهه با ايـن پديـده مـي توانـد از ابزارهـاي ديگـري نيـز بـراي حمايـت از عمـوم سرمايه گذاران و جلوگيري از سوءاستفاده اشخاص بهره گيرد.
٢ (١١٣٧ :٢٠١١,Korsmo) با توجه بـه گسـتردگي دامنـه ايـن پديـده و تحقـق آن از مجاري متعدد، همانند دستکاري از طريق معاملـه ، دسـتکاري بـر اسـاس اطلاعـات ، دسـتکاري بـر ________________________________________________________________ 1- Market Manipulation ٢- از حيث سابقه قانوني نيز به رغم اينکه در قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ايران اين اصطلاح به کار برده نشده ، لکن با تأسي از بند ٣ ماده ٤٦ قانون مذکور، دستکاري را ميتوان عبارت از «هر اقدامي [دانست ] که منجر به ايجاد ظاهر گمراه کننده از روند معاملات اوراق بهادار يا ايجاد قيمت هاي کاذب و يا اغواي اشخاص به انجام معاملات اوراق بهادار گردد».