چکیده:
استقلال موسسات آموزش عالی اغلب آمیزه ای از حقوق موروثی، سنت، اهداف قانون گذار و فرهنگ اجتماعی بوده و برداشت از استقلال دانشگاه، وابستگی بسیار زیادی به پس زمینه خاص تاریخی، اجتماعی و فرهنگی یک کشور دارد. پژوهش حاضر با هدف فهم و تبیین عدم تحقق استقلال دانشگاهی مطلوب در نظام آموزش عالی ایران به لحاظ تاریخی شکل گرفت. روش شناسی پژوهش متاثر از رویکرد روث وداک، «تحلیل گفتمان انتقادی» است. جامعه آماری شامل مهمترین متون نوشتاری و گفتاری بود که پیرامون شرایط استقلال دانشگاهی در ایران مطرح هستند. نمونه گیری بر اساس راهبردهای تحقیقات کیفی، هدفمند بوده و از حداقل چهارده مقاله، تحقیق، کتاب و آئین نامه به عنوان نمونه نوشتاری و یازده مصاحبه با صاحب نظران در قالب نمونه گفتاری بهره گرفته شده است. روش عملی جمع آوری داده ها، مرور اسناد بوده و برای تحلیل داده ها از هر سه روش تحلیل تحقیقات تحلیل گفتمان انتقادی (تحلیل موضوعی، تحلیل متون نوشتاری و تحلیل متون گفتاری) به صورت توامان، استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد در بررسی تاریخی وضعیت استقلال دانشگاهی، دو حوزه بسیار اثرگذار است؛ «سنت ها و هنجارهای علمی» و «مداخلات و اعمال قدرت دولت». در آموزش عالی ایران، وزن دلایل تاریخی متاثر از مداخلات و اعمال قدرت دولت به مراتب بیشتر از سنت ها و هنجارهای علمی بوده و بیشتر مشکلات استقلال دانشگاهی ایران، به ترتیب به ریشه های تاریخی از استقلال سازمانی و علمی برمی گردد. در انتها، راهبردهای سیاستی «حضور هر چه بیشتر دانشگاهیان در اداره کردن آموزش عالی»، «تعدیل نگرش های سیاسی و مذهبی»، «بازنگری دیدگاه سنتی و دولت گرا در آموزش عالی» و «کاهش وابستگی دانشگاه ها به منابع دولتی» برای احیای استقلال دانشگاهی در ایران پیشنهاد شده است.
خلاصه ماشینی:
برخی از ساختارهایی که در برابر «متن های معطوف به استقلال و آزادی آکادمیک » در ایران کنونی مقاومت می کنند، عبارت اند از: ١) غلبه سیاست و ایدئولوژی مذهبی و تمامیخواهی بر آموزش عالی و مدیریت دانشگاهی؛ ٢) دیدگاه سنتی و دولت گرا در سیاست گذاری آموزش عالی؛ ٣) میل به تمرکز در دیوان سالاری دولت و تسری آن بر مدیریت دانشگاهی؛٤) عادات و رویه های مألوف در فرهنگ سازمانی «مدیریت دولتی» که حتی بر اداره دانشگاه ها سایه انداز بوده است ؛ ٥) فقدان تنوع کافی در منابع مالی و اعتباری دانشگاه ها و ضعف تکنیک های مدیریت مالی در آن ها؛ ٦) ضعف بخش خصوصی و غیردولتی و NGO ها و نهادهای مدنی در کشور ازجمله در عرصه علم ؛ ٧) ضعف نهادهای دانشگاهی و اجتماع علمی (فراستخواه ، ١٣٨٩: ٣٧).
spoken or written language گفتمان انتقادی هم بر اساس راهبردهای تحقیقات کیفی، هدفمند١ است ؛ لذا در پژوهش حاضر از میان متون (نوشتاری یا گفتاری) احصاء شده ، متونی که جنبه نمونه یا معرف را داشته اند یا بیشترین نقش را در موضوع تحقیق داشته و بیانگر دلایل تاریخی عدم شکل گیری استقلال مطلوب در نظام آموزش عالی ایران بوده اند به عنوان نمونه هدفمند آماری، انتخاب شده اند.
_Mogashoa, Tebogo (2014) Understanding Critical Discourse Analysis in Qualitative Research, International Journal of Humanities Social Sciences and Education, Volume 1, Issue 2.
_Noorda, Sijbolt (2013) Academic Autonomy as a Lifelong Learning Process for Universities, Leadership and Governance in Higher Education, Volume No. 4, pp 1-16.