چکیده:
سخن گویی یکی از امتیارات مهم انسان با سایر جانداران است. این قدرت از سویی به شکوفایی و پرورش
نیازمند بوده و از سوی دیگر به کنترل و مواظبت محتاج است. در نگاهی ساده گفتار انسان به نیکو و زشت
تقسیم میشود و طبیعی است که باید معیارهایی برای آن بوده باشد. این معیارها می تواند از تجربه بشری و همین طور از متون وحیانی برداشت گردد، اما از آن جایی که متون وحیانی به ویژه قرآن جامعیت و عمق
بینظیری دارند، با معیارهای تجربی نمیتواند مقایسه شوند. از این رو در مقاله حاضر محوریت پژوهش
قرآن انتخاب گردید. با مراجعه به آیات قرآن معلوم شد که خداوند متعال معیارهایی را برای رسیدن به
گفتار نیک بیان کرده است که از بین آن ده مورد انتخاب شد. معیارهای مزبور عبارت اند از ١. قول بلیغ،
٢. قول حسن، ٣. قول احسن، ٤. قول لیّن، ٥. قول کریم، ٦. قول سدید، ٧. قول معروف، ٨. قول میسور، ٩
قول سلام و ١٠ . قول صدق. نویسندگان با مراجعه به تفاسیر معتبر به ویژه تفسیر المیزان تفسیر و توضیح
درخوری برای معیارهای دهگانه فوق ارائه کرده اند
خلاصه ماشینی:
اين که انسان براي داشتن گفتار نيک چه معيار و شاخصه هايي را بايد مد نظر قرار دهد، هر چند تا حدي با تجربه قابل دست يابي است ، اما به هيچ وجه نميتواند با نگاه جامع و عميق وحياني قرآن مقايسه شود.
(انصاريان ، ١٣٨٦: ج ١٠، ص ٢١) البته پرواضح است که قرآن خود به خاطر اين که از جنس کلام و سخن است ، تمام آياتش مصداقي براي گفتار نيک تلقي شود و نمونه عيني يک گفتار نيک شمرده ميشود، ولي همين مصداق اگر به صورت مفهومي تجزيه و تحليل قرار گيرد، مفاهيم دهگانه فوق از آن قابل استخراج خواهد بود.
(طبرسي، ١٣٦٠: ج ١، ص ٢٣٩) به هر حال ، از ظاهر آيه چنين استفاده ميشود که در مقام سخن گفتن با مردم بايد سخني گفت که صفت «حسن » بر آن صادق باشد و اين ممکن نيست مگر اينکه انسان قبل از شروع به تکلم ، تفکر و تأمل نمايد.
از طرفي سخن آن کسي که دعوت به سوي خدا ميکند، و عمل صالح هم دارد، ولي ايماني به حق نداشته ، و التزامي به آن ندارد، احسن القول نيست ، به همين جهت دو جمله گذشته را مقيد به شرطي ديگر کرد، و آن اين است که و قال إنني من المسلمين ، يعني اعتقاد به اسلام داشته باشد.
(طباطبايي، ١٣٧٤: ج ١٦، ص ٥٢٣) نتيجه اينکه با توجه به معناي لغوي سديد و نحوه استعمال آن در قرآن و برداشت مفسران ، ميتوان گفت که قول سديد، گفتاري است که دو صفت استحکام و مانعيت را داشته باشد.